Tóm tắt Luận án Phát triển thị trường trái phiếu chính phủ ở Việt Nam

Nội dung tài liệu: Tóm tắt Luận án Phát triển thị trường trái phiếu chính phủ ở Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH LÊ THỊ NGỌC PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 9.34.02.01 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI 2019
2. Công trình được hoàn thành tại: Học viện Tài chính Người hướng dẫn khoa học: TS. Trịnh Thanh Huyền TS. Vũ Nhữ Thăng Phản biện 1: Phản biện 2: Phản biện 3: Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện, họp tại Học viện Tài chính vào hồi giờ ngày tháng năm 20 . Có thể tìm hiểu Luận án tại: - Thư viện Quốc gia Việt Nam; - Thư viện Học viện Tài chính;
3. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Trong nền kinh tế thị trường, với xu hướng hội nhập, toàn cầu hoá; bên cạnh các nguồn vốn tín dụng ngân hàng, vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài, vốn vay nợ nước ngoài, việc vay nợ của Chính phủ bằng cách phát hành TPCP nhằm huy động vốn bù đắp cho bội chi NSNN và cho đầu tư phát triển là cần thiết. Để mục tiêu vay nợ của Chính phủ bằng phát hành TPCP thành công, một trong những yếu tố quan trọng là thị trường TPCP phải không ngừng hoàn thiện và phát triển. Phát triển thị trường TPCP có vai trò quan trọng trong việc điều tiết sự luân chuyển vốn của nền kinh tế, đồng thời là kênh huy động vốn cho đầu tư phát triển KT-XH theo mục tiêu của Chính phủ trong từng thời kỳ. Thị trường TPCP là một bộ phận của TTTC. Phát triển mạnh thị trường TPCP được coi là một công cụ quan trọng để phát triển thị trường vốn. Ở Việt Nam, thị trường TPCP đã và đang trở thành kênh huy động vốn quan trọng hỗ trợ phát triển đối với nền kinh tế góp phần thúc đẩy sự phát triển của TTTC; tăng cường sự độc lập trong điều hành chính sách tiền tệ của NHTW. Phát triển thị trường TPCP tại Việt Nam nhằm huy động nguồn vốn cho NSNN và cho đầu tư phát triển; tái cấu trúc và thúc đẩy sự phát triển TTCK và TTTC Việt Nam; thực hiện cơ cấu lại NSNN, quản lý nợ công theo hướng đảm bảo nền tài chính quốc gia an toàn, bền vững, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô và kiềm chế lạm phát. Tuy đã có những kết quả đáng kể nhưng xét trên phương diện tổng thể, quy mô và phạm vi của thị trường vẫn còn nhỏ, tính thanh khoản chưa cao, cấu trúc thị trường chưa hoàn chỉnh, hệ thống nhà đầu tư, đặc biệt các định chế đầu tư dài hạn còn mỏng, hệ thống hạ tầng dịch vụ cho thị trường chưa phát triển, TPCP chưa trở thành chuẩn mực cho các công cụ nợ khác. Vì thế, việc nghiên cứu và tìm ra các giải pháp để phát triển thị trường TPCP Việt Nam là một yêu cầu đòi hỏi mang tính cấp thiết cả về phương diện lý luận và thực tiễn, phù hợp với thực tiễn Việt Nam và thế giới. Xuất phát từ những lý do nói trên, tác giả đã lựa chọn đề tài Phát triển thị trường Trái phiếu Chính phủ ở Việt Nam” làm luận án nghiên cứu của mình. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của Luận án 2.1. Mục tiêu nghiên cứu: Nghiên cứu về sự phát triển thị trường TPCP theo các nhân tố tác động đến sự phát triển thị trường; nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về phát triển thị trường TPCP và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Vận dụng khung lý luận để phân tích thực trạng phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam giai đoạn 2011-2017, phân tích các nhân tố tác động đến sự phát triển của thị trường TPCP. Đề xuất giải pháp nhằm phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030 có cơ sở khoa học về lý luận và thực tiễn. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Về mặt lý luận: Làm rõ lý luận về thị trường TPCP và phát triển thị trường TPCP, nghiên cứu các nhân tố tác động đến sự phát triển của thị trường TPCP; Kinh nghiệm quốc tế về phát triển thị trường TPCP và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. - Về mặt thực tiễn: Phân tích đánh giá thực trạng phát triển thị trường TPCP của Việt Nam, kết hợp với các nghiên cứu phân tích định tính và định lượng về các nhân tố tác động đến sự phát triển của
4. 2 thị trường TPCP tại thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp; từ đó chỉ ra được những kết quả cũng như những hạn chế và nguyên nhân. Dựa trên bối cảnh, quan điểm định hướng và mục tiêu phát triển thị trường TPCP, đề xuất hệ thống giải pháp và lộ trình phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Luận án Đối tượng nghiên cứu của Luận án là những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam, bao gồm: hệ thống khuôn khổ pháp lý tác động đến sự phát triển của thị trường, cấu trúc và quy mô thị trường, hoạt động phát hành TPCP trên thị trường sơ cấp, hoạt động giao dịch TPCP trên thị trường thứ cấp, hệ thống nhà đầu tư, các định chế tài chính trung gian và dịch vụ thị trường. Ngoài ra, Luận án nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế để bổ sung cơ sở lý luận và thực trạng khi đưa ra các giải pháp phát triển thị trường. Phạm vi về nội dung: Luận án nghiên cứu phát triển thị trường TPCP. Xác định các nhân tố tác động đến sự phát triển thị trường TPCP, trên cơ sở đó phân tích thực trạng phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam để đề xuất giải pháp. Phạm vi về không gian và thời gian: Nghiên cứu và đề xuất giải pháp phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam. Luận án tập trung phân tích số liệu thực trạng phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam giai đoạn 2011-2017, đề xuất hệ thống giải pháp và kiến nghị phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. 4. Những đóng góp mới của Luận án Luận án hệ thống hóa và phân tích góp phần phát triển phong phú thêm những lý luận cơ bản về thị trường TPCP và phát triển thị trường TPCP theo các nhân tố tác động tới thị trường. Luận án tổng kết kinh nghiệm phát triển thị trường TPCP của một số quốc gia điển hình trên thế giới như Anh, Nhật, Đức, Hàn Quốc là những nước có nền kinh tế lớn, TTTC và TTTP phát triển và ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu; rút ra một số bài học có giá trị tham khảo cho Việt Nam. Luận án đã phân tích làm rõ thực trạng phát triển thị trường TPCP của Việt Nam. Bằng việc sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng luận án đã đánh giá mức độ tác động của các nhân tố đến sự phát triển thị trường TPCP trong giai đoạn 2011-2017. Trên cơ sở đó luận án đã đánh giá những kết quả đạt được và chỉ ra những hạn chế cũng như các nguyên nhân hạn chế đó. Trong đó nhân tố đa dạng hóa sản phẩm có tác động mạnh nhất, tiếp theo là nhà đầu tư trên thị trường, khuôn khổ pháp lý, minh bạch thông tin, định chế tài chính trung gian và dịch vụ thị trường. Cuối cùng là hạ tầng công nghệ không ảnh hưởng tới phát triển thị trường TPCP. Từ đó, luận án đề xuất hai nhóm giải pháp lớn với nhiều giải pháp cụ thể và các điều kiện phát triển thị trường. Đồng thời đưa ra lộ trình thực hiện các giải pháp phát triển thị trường TPCP đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Các giải pháp đề xuất có tính hệ thống, cơ sở khoa học lý luận và thực tiễn.
5. 3 5. Kết cấu của Luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục chữ viết tắt, danh mục các bảng, hình vẽ, biểu đồ, tài liệu tham khảo và các phụ lục, nội dung chính của luận án được kết cấu gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu Chương 2: Lý luận về phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ Chương 3: Thực trạng phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ ở Việt Nam Chương 4: Giải pháp phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ ở Việt Nam CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nước Những nghiên cứu dưới dạng luận án tiến sĩ: Luận án đề cập đến 3 luận án tiến sĩ liên quan đến phát triển thị trường TPCP, 1 luận án phát triển thị trường vốn, 1 luận án phát triển hoạt động đầu tư kinh doanh trái phiếu của NHTM, 2 luận án phát triển thị trường TPDN. Những nghiên cứu dưới dạng, đề tài nghiên cứu khoa học: Luận án còn đề cập đến 16 đề tài NCKH có liên quan về thị trường TPCP. Những nghiên cứu dưới dạng bài báo khoa học: Luận án đề cập đến 12 bài báo khoa học liên quan đến phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam. 1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở ngoài nước Luận án đề cập đến 5 công trình nghiên cứu ngoài nước có liên quan đến thị trường trái phiếu và thị trường TPCP. 1.2. NHỮNG GIÁ TRỊ ĐƯỢC KẾ THỪA VÀ KHOẢNG TRỐNG NGHIÊN CỨU Thông qua các công trình nghiên cứu liên quan đến luận án đã được các nhà khoa học làm sáng tỏ và tác giả rút ra những vấn đề cần được kế thừa là cơ sở để tác giả xây dựng cơ sở lý luận, vận dụng lý luận vào nghiên cứu thực tiễn và đề xuất các giải pháp nhằm phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Đồng thời khẳng định luận án không trùng lắp với các công trình nghiên cứu trước đây. 1.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Nhằm thực hiện mục tiêu nghiên cứu đã đề ra, luận án sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp cả định đính và định lượng. Trong đó, phương pháp định tính dựa trên phỏng vấn các chuyên gia để xây dựng các thông tin xây dựng các nhân tố giả thuyết giúp phát triển thị trường TPCP. Tiếp theo, phương pháp định lượng được sử dụng nhằm kiểm tra lại các giả thuyết có được từ nghiên cứu định tính. - Về phương pháp luận: Khi giải quyết các vấn đề cụ thể, luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu phân tích - tổng hợp, thống kê và so sánh. - Phương pháp thu thập dữ liệu, thông tin:
6. 4 + Dữ liệu sơ cấp: Dữ liệu phục vụ cho việc phân tích, đánh giá được thu thập thông qua việc phỏng vấn chuyên gia về lĩnh vực tài chính, tiền tệ, chứng khoán bằng phiếu khảo sát thu thập thông tin được thiết kế dưới dạng một bảng câu hỏi liên quan đến nội dung nghiên cứu. + Dữ liệu thứ cấp: các văn bản chế độ ngành tài chính, hệ thống KBNN, tài liệu hội thảo và đào tạo, báo cáo tổng kết; nguồn số liệu được tổng hợp từ BTC, KBNN, UBCKNN, Sở GDCK Hà Nội liên quan đến thị trường TPCP, còn lại tác giả sử dụng số liệu lấy từ các website và tạp chí khoa học của ngành tài chính, IMF, WB, ADB, đảm bảo độ tin cậy và phù hợp với phương pháp luận mà luận án nghiên cứu. - Phương pháp xử lý số liệu: + Đối với dữ liệu sơ cấp: xử lý bằng phần mềm SPSS. + Đối với dữ liệu thứ cấp: luận án sử dụng phương pháp thống kê, phân tích, so sánh đối chiếu, mô hình hóa (sơ đồ, bảng biểu) các nguồn số liệu, dữ liệu thu thập được trong quá trình nghiên cứu. Kết luận Chương 1 Chương 1, thông qua khảo sát các kết quả nghiên cứu trong nước và quốc tế trong thời gian qua về phát triển thị trường TPCP, tác giả đã tổng kết giá trị khoa học, thực tiễn được kế thừa từ các công trình nghiên cứu đó và tìm ra khoảng trống để đi sâu nghiên cứu trong đề tài luận án của mình. Việc nghiên cứu phát triển thị trường TPCP cần thiết trong môi trường kinh tế ở Việt Nam. Các mục tiêu chính sẽ được thực hiện trong luận án: (1) Xây dựng khung lý luận về thị trường TPCP và phát triển thị trường TPCP; (2) Xác định các nhân tố tác động đến sự phát triển của thị trường TPCP; (3) Nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về phát triển thị trường TPCP và rút ra những bài học nào cho Việt Nam; (4) Phân tích thực trạng phát triển thị trường TPCP Việt Nam và đánh giá các nhân tố tác động đến sự phát triển của thị trường TPCP Việt Nam; (5) Các giải pháp nào để phát triển thị trường TPCP ở Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Trên cơ sở đó, tác giả đưa ra phương pháp nghiên cứu trong luận án. Các phương pháp chủ yếu dựa trên nghiên cứu định tính để tìm ra các nhân tố giả thuyết tác động tới phát triển thị trường TPCP (cả thị trường sơ cấp và thứ cấp). Đồng thời nghiên cứu sử dụng nghiên cứu định lượng với các kỹ thuật phân tích thống kê mô tả, kiểm định sự tin cậy của nhân tố, phân tích nhân tố EFA để khám phá ra các nhân tố với dữ liệu của tác giả. Với các nhân tố có tác động tới phát triển thị trường TPCP, sử dụng hệ số beta chuẩn hóa để tìm ra nhân tố nào có tác động mạnh nhất và yếu nhất tới phát triển thị trường TPCP. Cuối cùng tác giả sẽ dùng phân tích hồi quy để tìm ra yếu tố có tác động thực sự tới phát triển thị trường TPCP.
7. 5 CHƯƠNG 2: LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ 2.1. THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ 2.1.1. Trái phiếu Chính phủ Khái niệm: TPCP là một loại chứng khoán nợ, do Chính phủ phát hành, có thời hạn, có mệnh giá, có lãi, xác nhận nghĩa vụ trả nợ của Chính phủ đối với người sở hữu trái phiếu. Luận án đưa ra các yếu tố cơ bản của TPCP, xác định giá trị và tỷ suất sinh lời của TPCP, đường cong lãi suất chuẩn của TPCP. Luận án đưa ra 4 đặc điểm của TPCP: Thứ nhất là loại trái phiếu có uy tín và an toàn nhất trên thị trường do Chính phủ là nhà phát hành có hệ số tín nhiệm cao nhất. Thứ hai, tính sinh lời thấp. Thứ ba, tính rủi ro thấp vì nguồn vốn thanh toán TPCP khi đến hạn được đảm bảo bằng nguồn NSNN. Thứ tư, tính thanh khoản cao. Phân loại trái phiếu Chính phủ: Luận án đưa ra cách phân loại TPCP theo đồng tiền phát hành, theo kỳ hạn và theo hình thức. Luận án đưa ra 4 vai trò của TPCP: TPCP là công cụ để Chính phủ quản lý nền kinh tế. TPCP là công cụ đầu tư của công chúng. TPCP làm chuẩn mực cho các công cụ nợ. TPCP cung cấp hàng hóa quan trọng cho TTTC và tham gia điều tiết chính sách tiền tệ quốc gia. 2.1.2. Thị trường trái phiếu Chính phủ 2.1.2.1. Khái niệm thị trường trái phiếu Chính phủ Thị trường TPCP là một bộ phận của TTTC, là nơi diễn ra các hoạt động phát hành, niêm yết, giao dịch, mua, bán các loại TPCP. TPCP có kỳ hạn nếu đáp ứng đủ các điều kiện kỹ thuật theo quy định của Sở GDCK thì được niêm yết, giao dịch trên TTCK. Thị trường TPCP là một thị trường hoạt động có tổ chức, là kênh huy động vốn cho Chính phủ. 2.1.2.2. Phân loại thị trường trái phiếu Chính phủ Phân loại theo quá trình luân chuyển vốn có thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp; thị trường sơ cấp là thị trường thực hiện việc phát hành mới các loại TPCP hay còn gọi là thị trường cấp 1; thị trường thứ cấp là nơi giao dịch các loại TPCP đã được phát hành trên thị trường sơ cấp. Phân loại theo hình thức tổ chức thị trường có thị trường tập trung và thị trường phi tập trung (Over The Counter Market – OTC). Phân loại theo hình thức giao dịch có thị trường giao ngay và thị trường kỳ hạn. 2.1.2.3. Vai trò của thị trường trái phiếu Chính phủ trong phát triển kinh tế Luận án trình bày vai trò của thị trường TPCP trong phát triển kinh tế thể hiện ở các khía cạnh như đối với sự phát triển chung của nền kinh tế, đối với chủ thể phát hành trái phiếu, đối với thị trường vốn. 2.1.2.4. Các chủ thể tham gia thị trường trái phiếu Chính phủ Các chủ thể tham gia thị trường TPCP gồm chủ thể phát hành; cơ quan quản lý thị trường; hệ thống các nhà đầu tư; tổ chức tài chính trung gian và dịch vụ thị trường; tổ chức lưu hành và thanh toán bù trừ; cơ quan thực hiện chức năng tổ chức thị trường. 2.1.2.5. Hoạt động của thị trường trái phiếu Chính phủ
8. 6 Có hoạt động phát hành và hoạt động giao dịch TPCP trên thị trường. 2.2. PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ 2.2.1. Khái niệm, vai trò, lợi ích và điều kiện phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ Khái niệm: Phát triển là một sự thay đổi cả về lượng và chất của chủ thể nghiên cứu theo hướng tích cực. Phát triển thị trường TPCP là sự thay đổi các yếu tố của thị trường cả về định lượng và định tính theo hướng tích cực nhằm thực hiện ngày càng tốt hơn vai trò của thị trường TPCP. Vai trò đối với phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ: Đáp ứng nhu cầu về vốn của Chính phủ; thực hiện chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ; thúc đẩy phát triển thị trường vốn và thị trường chứng khoán; thị trường nợ chuẩn để các thị trường khác tham chiếu. Lợi ích phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ Một số quốc gia vẫn phát hành TPCP mặc dù có thặng dư ngân sách, với mục tiêu: (i) cung cấp ĐCLS chuẩn cho thị trường nợ; (ii) hỗ trợ hoạt động quản lý thanh khoản của NHTW; (iii) cung cấp giải pháp thay thế đầu tư với ít hoặc không có rủi ro cho nhà đầu tư; (iv) duy trì và phát triển thị trường tài chính hiệu quả; và (v) cung cấp cơ sở hạ tầng thị trường thông qua một hệ thống thanh toán và một khuôn khổ pháp lý hoàn chỉnh. Một bộ chỉ số để phát triển thị trường TPCP: (i) Đối với các biến kinh tế vĩ mô có tăng trưởng GDP và lạm phát; số dư tài chính và nợ công trên GDP; tài khoản vãng lai và mức độ biến động của dòng vốn; tỷ lệ tiết kiệm hộ gia đình đối với GDP. (ii) Đối với cơ cấu thị trường có thống kê chứng khoán nợ; đường cong lợi tức và cấu trúc của các công cụ đo điểm chuẩn; phát triển hiện thống cơ sở chủ đầu tư; (iv) nắm giữ TPCP của nước ngoài; (v) các loại công cụ thu nhập cố định; và (vi) thị trường phái sinh và các loại dụng cụ bảo hiểm rủi ro. (iii) Đối với tình thanh khoản thị trường có khối lượng các công cụ đo điểm chuẩn; quy mô giao dịch và tỷ lệ thanh khoản. Điều kiện phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ Đối với môi trường kinh tế vĩ mô đó là ổn định kinh tế vĩ mô, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý ổn định và có tính dự báo, sự phát triển thị trường tài chính. Đối với môi trường kinh tế vi mô đó là hoàn thiện mô hình tổ chức thị trường TPCP, tiềm lực vốn của các nhà đầu tư và sự phát triển của các định chế tài chính trung gian, cơ sở hạ tầng và hệ thống thanh toán, lưu ký trái phiếu, hệ thống tổ chức đánh giá hệ số tín nhiệm trái phiếu. 1.2.3. Các tiêu chí đánh giá phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ Trên cơ sở các nghiên cứu, Luận án đưa ra 6 tiêu chí đánh giá phát triển thị trường TPCP đó là: mức độ hoàn thiện của khuôn khổ pháp lý; sự phát triển hệ thống nhà đầu tư trái phiếu; mức độ hoàn thiện cấu trúc thị trường TPCP; chất lượng và sự đa dạng về hàng hóa trên thị trường TPCP; sự phát triển dịnh chế tài chính trung gian và dịch vụ thị trường; sự phát triển cơ sở hạ tầng công nghệ phục vụ thị trường. 2.2.2. Các nhân tố tác động đến sự phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ Luận án trình bày 7 nhân tố tác động đến sự phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ đó là: khuôn khổ pháp lý, hệ thống nhà đầu tư, định chế tài chính trung gian và dịch vụ thị trường, cơ sở hạ
9. 7 tầng thị trường, minh bạch thông tin thị trường, sản phẩm trên thị trường, hoạt động phát hành trên thị trường sơ cấp và hoạt động giao dịch trên thị trường thứ cấp. 2.3. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ VÀ BÀI HỌC ĐỐI VỚI VIỆT NAM 2.3.1. Kinh nghiệm quốc tế phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ Thị trường TPCP đã phát triển ở nhiều nước trên thế giới, qua khảo sát kinh nghiệm quốc tế, Luận án nghiên cứu kinh nghiệm phát triển thị trường TPCP Anh quốc là một trong những thị trường phát triển nhất trên thế giới và đứng đầu Châu Âu, thị trường TPCP Nhật Bản là thị trường phát triển số một Châu Á. Bên cạnh đó, Luận án trình bày kinh nghiệm phát triển thị trường TPCP của CHLB Đức và thị trường TPCP Hàn Quốc là những nước đã tư vấn và cung cấp hệ thống giao dịch cho thị trường TPCP Việt Nam thời gian qua. Luận án sẽ trình bày kinh nghiệm phát triển thị trường TPCP Anh quốc, Nhật Bản, Cộng hòa Liên bang Đức và Hàn Quốc. 2.3.2. Một số bài học kinh nghiệm quốc tế về phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ rút ra cho Việt Nam Luận án rút ra 6 bài học kinh nghiệm cho phát triển thị trường TPCP Việt Nam: Thứ nhất, duy trì ổn định kinh tế vĩ mô; Thứ hai, xây dựng khuôn khổ pháp lý đồng bộ; Thứ ba, chuẩn hóa hoạt động phát hành trái phiếu Chính phủ trên thị trường sơ cấp; Thứ tư, hoàn thiện các nghiệp vụ giao dịch trái phiếu Chính phủ trên thị trường thứ cấp; Thứ năm, phát triển hệ thống nhà đầu tư định chế; Thứ sáu, phát triển các định chế tài chính trung gian và dịch vụ thị trường Kết luận Chương 2 Với mục tiêu xây dựng khung lý thuyết cho việc nghiên cứu đề tài luận án, trong chương này tác giả đã làm sáng tỏ các vấn đề lý luận liên quan đến đề tài luận án như sau: Thứ nhất, Lý luận cơ bản về TPCP và thị trường TPCP, phân loại và vai trò của thị trường TPCP trong phát triển kinh tế, các chủ thể tham gia thị trường TPCP và các hoạt động cơ bản trên thị trường TPCP. Lý luận về phát triển thị trường TPCP, yêu cầu, lợi ích và điều kiện phát triển thị trường TPCP. Thứ hai, Xác định các nhân tố tác động đến sự phát triển thị trường TPCP, tiêu chí đánh giá sự phát triển thị trường TPCP. Đây là những vấn đề cơ sở lý luận cốt lõi là khung lý thuyết để tác giả làm cơ sở tiền đề để tác giả đi sâu phân tích thực trạng phát triển thị trường TPCP Việt Nam, đánh giá kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trên thị trường TPCP Việt Nam. Thứ ba, Tìm hiểu kinh nghiệm quốc tế về phát triển thị trường TPCP tại một số thị trường TPCP phát triển điển hình tại Châu Âu và Châu Á, trên cơ sở đó rút ra sáu bài học kinh nghiệm có giá trị thực tiễn cho Việt Nam.
10. 8 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM 3.1. BỐI CẢNH KINH TẾ QUỐC TẾ VÀ TRONG NƯỚC Luận án trình bày tổng quan bối cảnh kinh tế quốc tế và trong nước. 3.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU CHÍNH PHỦ Ở VIỆT NAM 3.2.1. Tổng quan về sự phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ ở Việt Nam Thị trường TPCP bắt đầu sơ khai từ những giai đoạn thời kỳ đầu lập nước và giữ nước, Chính phủ cũng đã áp dụng các hình thức công phiếu để huy động sự đóng góp và vay của dân để tăng cường nguồn lực tài chính phục vụ cho các mục tiêu chính trị, quân sự và phát triển kinh tế đất nước trong từng thời kỳ. Sau khi giành được chính quyền, để giải quyết những khó khăn về mặt tài chính, ngày 16/7/1946 Chính phủ Việt Nam Dân Chủ Cộng Hoà đã ra sắc lệnh số 122 cho phép Uỷ ban hành chính Nam bộ phát hành công trái vay của dân 5 triệu đồng, lãi đồng niên không quá 5% để phục vụ cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở Nam bộ. Năm 1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký sắc lệnh số 160-SL ngày 14/4/1948 cho phép phát hành trong toàn quốc “Công trái kháng chiến”. Với mục tiêu huy động số tiền nhàn rỗi trong dân để phục vụ sản xuất và chiến đấu; và dùng công phiếu kháng chiến như một thứ tiền dự trữ với lãi suất 3%, thời hạn trả lãi 5 năm, đến năm 1950, trên tinh thần tổng động viên, Chính phủ cho phép phát hành loại Công trái quốc gia ghi bằng thóc để đảm bảo giá trị số tiền vay lãi suất 3% thời hạn 5 năm (Sắc lệnh số 139-SL ngày 19/9/1950). Thời kỳ xây dựng đất nước, để tăng cường huy động vốn phục vụ cho nhu cầu đầu tư phát triển, đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu nhanh chóng hội nhập cộng đồng quốc tế. Ngày 25/11/1983, Chính phủ ban hành pháp lệnh về việc phát hành Công trái xây dựng Tổ Quốc bằng đồng Việt Nam, bằng thóc, bằng ngoại tệ thời hạn công trái là 10 năm, 5 năm, đảm bảo bằng một số mặt hàng chiến lược. Với mục đích cải thiện tình hình tài chính - ngân sách góp phần ổn định và phát triển KT-XH. Khi hệ thống KBNN thành lập năm 1990, đã phát hành trái phiếu Chính phủ với nhiều hình thức, kỳ hạn, lãi suất khác nhau, nhằm huy động các nguồn vốn nhàn rỗi trong xã hội để bù đắp thiếu hụt NSNN và tăng cường nguồn vốn cho đầu tư phát triển. Giai đoạn này chủ yếu là hoạt động tại thị trường phát hành (thị trường sơ cấp). Đầu những năm 2000, thị trường thứ cấp mới từng bước phát triển với đối tượng mua đa dạng hơn. Tuy vậy, hình thức tổ chức phát hành vẫn chủ yếu là bảo lãnh và bán lẻ, tổ chức đấu thầu hạn chế. Năm 2009 khi triển khai hình thức đấu thầu tại Sở GDCK Hà nội, thị trường bắt đầu phát triển mạnh. Thị trường TPCP Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn 2011-2017 với tốc độ tăng trưởng bình quân 33%/năm dẫn đầu các nền kinh tế mới nổi tại khu vực và ASEAN+3. Dư nợ TPCP đã tăng từ khoảng 9% GDP năm 2011 lên 27,59% năm 2017. Trên thị trường sơ cấp, khối lượng phát hành TPCP tăng từ 70 nghìn tỷ đồng trong năm 2010 lên mức 244 nghìn tỷ đồng năm 2017. Kết quả huy động thông qua phát hành TPCP luôn đạt tỷ trọng cao, đáp ứng được từ 50-70% nhu cầu vốn cho NSNN.