Tóm tắt Luận án Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia bảo hiểm y tế của hộ gia đình trên địa bàn huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre

Nội dung tài liệu: Tóm tắt Luận án Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia bảo hiểm y tế của hộ gia đình trên địa bàn huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre

1. TÓM TẮT Trong những năm qua công tác chăm sóc sức khỏe cho người dân luôn được Đảng và Nhà nước hết sức quan tâm bởi vì đây không chỉ là nhiệm vụ Đảng, Nhà nước, mà còn là trách nhiệm của mọi người và toàn xã hội. Số người tham gia BHXH, BHYT ngày càng tăng qua các năm; quyền lợi của người tham gia BHYT ngày càng được mở rộng. Tuy nhiên, công tác BHYT vẫn còn một số hạn chế, yếu kém, diện bao phủ BHYT cả nước đạt tỷ lệ chưa cao. Riêng huyện Thạnh Phú tỉnh Bến Tre độ bao phủ BHYT vẫn còn rất thấp so mặt bằng chung của tỉnh và cả nước. Do đó, mục tiêu của nghiên cứu là phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia BHYT trên địa bàn huyện Thạnh Phú và từ đó đề xuất các hàm ý chính sách nhằm nâng cao tỷ lệ tham gia BHYT hộ gia đình. Nghiên cứu sử dụng mô hình hồi quy Logit để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia BHYT của hộ gia đình trên địa bàn huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre. Kết quả chỉ ra sức khỏe, mức đóng BHYT làm giảm khả năng quyết định tham gia BHYT hộ gia đình. Tuy nhiên, độ tuổi, thu nhập, học vấn, thủ tục KCB BHYT, thái độ nhân viên y tế, chất lượng thuốc BHYT và tỷ lệ giảm trừ mức đóng làm tăng khả năng quyết định tham gia BHYT hộ gia đình. Kết quả cũng cho thấy các yếu tố như thành viên trong hộ, sự hiểu biết Luật BHYT và thái độ cán bộ BHXH đã không ảnh hưởng đến quyết định tham gia BHYT của hộ. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng đề xuất một số hàm ý chính sách như điều chỉnh giá dịch vụ y tế cũng như mức đóng BHYT, nâng cao chất lượng KCB BHYT, cải cách thủ tục hành chính trong KCB BHYT, đẩy mạnh công tác tuyên truyền và một số đề xuất khác nhằm góp phần nâng cao tỷ lệ hộ gia đình tham gia BHYT. -iii-
2. ABSTRACT In recent years, public healthcare in Vietnam has become one of the most concerns of our state and communist party. This is not the duty of the communist party, the state, but also the responsibility of every person and our society. The number of the insured healthcare is increasing steadily. However, our public healthcare system still has some limitations, ineffectiveness; the insured labors in some regions are much under the average rate of the country. Therefore, this research is aimed to examine the factors that interfere with people’s decision to become an insured labor in Thanh Phu District. Based on the results of the research, some suggestions to increase the numbers of insured people are involved. The data are analyzed to find out the factors that affect the people’s decision in Thanh Phu District. The result indicates that the health states, levels of healthcare insurance are key factors to family healthcare insurance. Moreover, ages, incomes, intellectual, procedures of registration, clinic officials’ attitudes, quality of medicine, healthcare reduction rates are also taken into account. The research also shows that family members, knowledge of healthcare insurance laws, attitudes of healthcare insurance officials have no effect on people’ decision. The research also suggests some healthcare insurance policies for clinic service fees, levels of healthcare insurance, quality of clinic services, reforms of clinic service procedures, increase in educational activities to raise people’s awareness, and some other suggestions to raise the rate of the family healthcare insurance. -iv-
3. MỤC LỤC Trang tựa Quyết định giao đề tài LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii TÓM TẮT ................................................................................................................ iii ABSTRACT ............................................................................................................. iv DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. viii DANH SÁCH CÁC BẢNG ..................................................................................... ix CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU TỔNG QUAN ............................................................ 1 1.1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................................... 2 1.2.1. Mục tiêu chung .......................................................................................... 2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể .......................................................................................... 2 1.3. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................... 2 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 3 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................ 3 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 3 1.5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 3 1.5.1. Phương pháp phân tích .............................................................................. 3 1.5.2. Phương pháp thu thập dữ liệu .................................................................... 4 1.5.2.1. Dữ liệu thứ cấp .................................................................................... 4 1.5.2.2. Dữ liệu sơ cấp ..................................................................................... 4 1.6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ......................................................... 4 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN .............................................................................. 5 2.1. Cơ sở lý luận ..................................................................................................... 5 2.1.1. Tổng quan về BHYT ................................................................................. 5 2.1.1.1. Khái niệm về BHYT ........................................................................... 5 2.1.1.2. Bản chất của BHYT ............................................................................ 5 -v-
4. 2.1.1.3. Đặc điểm của BHYT ........................................................................... 6 2.1.1.4. Vai trò của BHYT ............................................................................... 6 2.1.1.5. Sự cần thiết của BHYT ....................................................................... 7 2.1.2. Các nội dung ảnh hưởng đến phát triển BHYT tự nguyện ........................ 8 2.1.2.1. Chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về phát triển BHYT tự nguyện ..................................................................................... 8 2.1.2.2. Tổ chức bộ máy cung ứng dịch vụ BHYT tự nguyện ......................... 9 2.1.2.3. Thông tin tuyên truyền về BHYT tự nguyện .................................... 11 2.1.2.4. Chất lượng dịch vụ BHYT tự nguyện ............................................... 11 2.1.2.5. Nhận thức và thu nhập của người dân về BHYT tự nguyện ............. 12 2.1.3. Tổng quan lý thuyết ................................................................................. 13 2.1.3.1. Khái niệm thông tin bất đối xứng ..................................................... 13 2.1.3.2. Hiện tượng lựa chọn ngược ............................................................... 14 2.1.3.3. Hiện tượng rủi ro đạo đức ................................................................. 15 2.1.3.4. Thông tin bất cân xứng trong thị trường BHYT ............................... 15 2.2. Lược khảo tài liệu ........................................................................................... 16 2.2.1. Nghiên cứu ngoài nước ............................................................................ 16 2.2.2. Nghiên cứu trong nước ............................................................................ 18 2.3. Thực trạng về tình hình tham gia BHYT ở Bến Tre ...................................... 24 2.3.1. Tổng quan về Bến Tre ............................................................................. 24 2.3.1.1. Vị trí địa lý ........................................................................................ 24 2.3.1.2. Đơn vị hành chính ............................................................................. 24 2.3.1.3. Tình hình kinh tế - xã hội .................................................................. 25 2.3.2. Thực trạng về tình hình tham gia BHYT tại Bến Tre .............................. 27 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................. 31 3.1. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 31 3.1.1. Mô tả nghiên cứu ..................................................................................... 31 3.1.2. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 31 3.1.2.1. Phương pháp thu thập số liệu ............................................................ 31 3.1.2.2. Phương pháp phân tích ...................................................................... 33 -vi-
5. 3.2. Xây dựng mô hình nghiên cứu ....................................................................... 33 3.2.1. Mô hình nghiên cứu và các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia BHYT của HGĐ trên địa bàn huyện Thạnh Phú ............................................... 33 3.2.2. Cơ sở đưa các biến vào mô hình và dấu kỳ vọng .................................... 34 CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH THAM GIA BHYT HỘ GIA ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THẠNH PHÚ ... 39 4.1. Phân tích thống kê mô tả số liệu điều tra ....................................................... 39 4.1.1. Đặc điểm hộ được điều tra ....................................................................... 39 4.1.2. Sự tiếp cận với thông tin về BHYT HGĐ của hộ được điều tra .............. 42 4.1.2.1. Tiếp cận Luật BHYT của hộ được điều tra ....................................... 42 4.1.2.2. Tiếp cận nguồn thông tin về BHYT .................................................. 43 4.1.3. Thói quen đi KCB BHYT của hộ được điều tra ...................................... 43 4.2. Các yếu tố HGĐ quan tâm khi tham gia BHYT ............................................ 44 4.2.1. Về thông tin tuyên truyền ........................................................................ 44 4.2.2. Về quyền lợi khi tham gia BHYT ............................................................ 47 4.2.3. Về thủ tục hành chính .............................................................................. 50 4.2.4. Thái độ phục vụ ....................................................................................... 53 4.3. Đề xuất của người tham gia đối với việc tham gia BHYT hiện nay .............. 56 4.4. Kết quả ước lượng mô hình hồi quy Logit ..................................................... 59 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................. 65 5.1. Kết luận .......................................................................................................... 65 5.2. Đề xuất khuyến nghị giúp nâng cao tỷ lệ HGĐ tham gia BHYT................... 66 5.2.1. Định hướng phát triển BHYT của Chính phủ ......................................... 66 5.2.2. Căn cứ đề xuất khuyến nghị .................................................................... 68 5.2.3. Đề xuất các khuyến nghị .......................................................................... 69 5.3. Hướng nghiên cứu trong tương lai ................................................................. 72 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 73 PHỤ LỤC ................................................................................................................. 75 PHỤ LỤC 1 ............................................................................................................... 75 PHỤ LỤC 2 ............................................................................................................... 79 -vii-
6. DANH SÁCH CÁC CHỮ VIẾT TẮT BHYT: Bảo hiểm y tế KCB: Khám chữa bệnh BHXH: Bảo hiểm xã hội HGĐ: Hộ gia đình HSSV: Học sinh, sinh viên NSNN: Ngân sách nhà nước ĐBSCL: Đồng bằng sông Cửu Long UBND: Ủy ban nhân dân NQ: Nghị quyết GDP: Gross domestic product (Tổng sản phẩm quốc nội) THCS: Trung học cơ sở THPT: Trung học phổ thông -viii-
7. DANH SÁCH CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang Tổng hợp các yếu tố đã ảnh hưởng đến quyết định tham gia Bảng 2.1 22 BHYT từ các nghiên cứu đã lược khảo Bảng 2.2 Thực trạng tham gia BHYT qua các năm tại Bến Tre 27 Thống kê tỷ lệ HGĐ thamgia BHYT trên địa bàn huyện Thạnh Bảng 3.1 32 Phú Bảng 3.2 Đại bàn thu thập số liệu 33 Bảng 3.3 Các biến kỳ vọng về dấu của các hệ số tương quan 34 Bảng 4.1 Đặc điểm của hộ được điều tra 39 Bảng 4.2 Tỷ lệ biết về Luật BHYT của hộ được điều tra 42 Bảng 4.3 Nguồn thông tin hộ được điều tra tiếp cận đến BHYT 43 Bảng 4.4 Thói quen đi KCB BHYT của hộ được điều tra 43 Các yếu tố về thông tin tuyên truyền ảnh hưởng đến quyết định Bảng 4.5 44 tham gia BHYT HGĐ Các yếu tố về quyền lợi khi tham gia BHYT ảnh hưởng đến Bảng 4.6 47 quyết định tham gia BHYT HGĐ Các yếu tố về thủ tục hành chính ảnh hưởng đến quyết định Bảng 4.7 50 tham gia BHYT HGĐ Các yếu tố về thái độ phục vụ ảnh hưởng đến quyết định tham gia Bảng 4.8 53 BHYT HGĐ Bảng 4.9 Đề xuất của hộ gia đình đối với lộ trình BHYT toàn dân 56 Bảng 4.10 Kết quả ước lượng mô hình hồi quy Logit 59 -ix-
8. CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU TỔNG QUAN 1.1. Lý do chọn đề tài Xã hội càng phát triển, sức khỏe của mọi người ngày càng được quan tâm nhiều hơn. Ở Việt Nam, chế độ bảo hiểm y tế (BHYT) không ngừng được thay đổi để bảo vệ quyền lợi và sức khỏe cho người dân một cách tốt nhất. Chính vì vậy mà chính sách BHYT đã có vị trí vô cùng quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội, được Đảng và nhà nước ta quan tâm. Những chính sách BHYT ngày càng được hoàn thiện hơn, đã trở thành niềm tin và là chỗ dựa vững chắc cho mỗi người chúng ta trong việc khám chữa bệnh (KCB) BHYT. Năm 2014 vừa qua, tỷ lệ số người có thẻ BHYT chỉ đạt 71,6% dân số cả nước. Riêng tại tỉnh Bến Tre độ bao phủ của BHYT chỉ đạt 65,09% so với dân số trên địa bàn tỉnh, trong đó huyện Thạnh Phú số người có thẻ BHYT chỉ đạt 62,75% so với dân số trên địa bàn huyện. Những năm gần đây, mặc dù tỷ lệ người dân tham gia BHYT có tăng lên, nhưng bên cạnh đó cũng còn rất nhiều đối tượng vẫn chưa có thẻ BHYT. Một phần là vì điều kiện kinh tế khó khăn, một phần là vì những chế độ và dịch vụ khi sử dụng thẻ BHYT chưa đáp ứng được nhu cầu của người sử dụng trong việc KCB, và vẫn còn một số bất cập trong việc tham gia BHYT, thanh toán chi phí KCB BHYT. Thêm vào đó, những thay đổi liên tục trong chính sách BHYT hiện nay cũng đã tác động khá lớn đến quyết định tham gia BHYT của những đối tượng thuộc hộ gia đình (HGĐ), do họ phải chịu toàn bộ mức đóng khi tham gia BHYT, không được hỗ trợ như những đối tượng khác. Không chỉ riêng vì những lí do đó mà còn rất nhiều nguyên nhân khác khiến cho người dân còn nhiều e ngại trong việc tham gia BHYT. Điều này không chỉ làm mất đi những lợi ích mà người tham gia BHYT được hưởng mà còn ảnh hưởng đến Đề án thực hiện lộ trình tiến tới BHYT toàn dân của Chính Phủ. Vì vậy, đề tài “Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia bảo hiểm y tế của hộ gia đình trên địa bàn huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre” được thực -1-
9. hiện để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia BHYT HGĐ và từ đó có những chính sách phù hợp hơn để khuyến khích người dân tham gia BHYT ngày càng nhiều hơn nữa. Điều này không chỉ đảm bảo được sức khỏe cho người tham gia BHYT, mà còn đảm bảo an sinh xã hội, tạo nền tảng vững chắc cho đất nước ta ngày một phát triển. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1. Mục tiêu chung Mục tiêu chung của đề tài là phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia bảo hiểm y tế của hộ gia đình trên địa bàn huyện Thạnh Phú tỉnh Bến Tre, từ đó đề xuất một số khuyến nghị nhằm nâng cao tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế hộ gia đình. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Phân tích thực trạng tham gia BHYT của HGĐ trên địa bàn huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre để thấy được những thuận lợi và khó khăn trong việc vận động HGĐ tham gia BHYT. - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia BHYT của HGĐ, để từ đó có thể thấy được những yếu tố nào đã tác động chủ yếu đến nhu cầu tham gia BHYT HGĐ. - Đề xuất một số khuyến nghị nhằm nâng cao tỷ lệ tham gia BHYT của HGĐ để góp phần phát triển công tác an sinh xã hội. 1.3. Nhiệm vụ nghiên cứu Với mục tiêu chính là xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia BHYT HGĐ trên địa bàn huyện Thạnh Phú hiện nay, đề tài cần thực hiện nghiên cứu để trả lời các câu hỏi sau: - Thực trạng tham gia BHYT HGĐ trên địa bàn huyện Thạnh Phú từ năm 2011 dến nay đã thay đổi như thế nào? - Các yếu tố nào ảnh hưởng quyết định tham gia BHYT HGĐ trên địa bàn huyện Thạnh Phú hiện nay? - Nhận thức của người dân về BHYT HGĐ hiện nay như thế nào? - Các khuyến nghị nào giúp cho Bảo hiểm xã hội huyện Thạnh Phú có thể vận động thêm HGĐ tham gia BHYT và góp phần đảm bảo an sinh xã hội? -2-
10. 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: hành vi của HGĐ đối với việc tham gia và sử dụng thẻ BHYT. - Đối tượng khảo sát: HGĐ đang tham gia BHYT trên địa bàn huyện Thạnh Phú. 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: đề tài được thực hiện trên địa bàn huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre. - Phạm vi về thời gian: + Dữ liệu thứ cấp: số liệu thứ cấp phân tích trong đề tài được thu thập từ năm 2011 đến năm 2015 tại Bảo hiểm xã hội huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre. + Dữ liệu sơ cấp: được thu thập trong khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 9 năm 2015. + Thời gian thực hiện đề tài: đề tài được nghiên cứu từ tháng 5 năm 2015 đến tháng 08 năm 2016. 1.5. Phương pháp nghiên cứu 1.5.1. Phương pháp phân tích Đề tài sử dụng mô hình hồi quy Logit để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia BHYT HGĐ của người dân trên địa bàn huyện Thạnh Phú. Bên cạnh đó, đề tài còn sử dụng các phương pháp phân tích thống kê mô tả để tổng hợp, phân tích các yếu tố nhân khẩu học cũng như việc tham gia và sử dụng thẻ BHYT trong KCB. Phân tích số liệu sơ cấp đã thu thập được từ đó xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia BHYT của HGĐ trên địa bàn huyện Thạnh Phú. Phương pháp phân tích số liệu theo từng mục tiêu của đề tài được thực hiện như sau: + Mục tiêu 1: Đề tài sử dụng phương pháp đối chiếu, so sánh các số liệu tương đối để phân tích thực trạng tham gia và sử dụng thẻ BHYT HGĐ trên địa bàn huyện Thạnh Phú. + Mục tiêu 2: Đề tài sử dụng mô hình hồi quy Logit để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định tham gia BHYT HGĐ hiện nay. -3-