Tóm tắt Luận án Hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất giấy Việt Nam

Nội dung tài liệu: Tóm tắt Luận án Hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất giấy Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH  TÔ MINH THU HOÀN THIỆN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TRONG CÁC DOANH NGHIỆ P SẢN XUẤT GIẤY VIỆT NAM CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN MÃ SỐ: 9.34.03.01 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ HÀ NỘ I - 2019
2. Công trình này được hoàn thành tại Học viện Tài chính Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS,TS. Đinh Thị Mai 2. TS. Phùng Thị Đoan Phản biện 1:................................................................................... Phản biện 2:................................................................................... Phản biện 3:............................................................. ...................... Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện họp tại Học viện Tài chính Vào hồi.....giờ......, ngày......tháng......năm........ Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện....................................................
3. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Công tác kế toán chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất (DNSX) giấy ở Việt Nam hiện nay mới chỉ tập trung chủ yếu vào thông tin kế toán tài chính phục vụ cho việc lập các báo cáo tài chính. Việc cung cấp thông tin kế toán chi phí phục vụ cho việc ra các quyết định hay lập các kế hoạch sản xuất kinh doanh vẫn đang là vấn đề chưa được quan tâm và đầu tư đúng mức. Do vậy, việc nghiên cứu ảnh hưởng của các yếu tố ngẫu nhiên đến việc áp dụng KTQT chi phí trong các DNSX giấy để có các giải pháp tác động phù hợp giúp cho hệ thống KTQT chi phí trong các DNSX giấy được hoàn thiện trở thành yêu cầu và nhiệm vụ cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Xuất phát từ lý luận và thực tiễn đó, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài “Hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất giấy Việt Nam” nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin cho các nhà quản lý trong môi trường cạnh tranh ngày càng khắc nghiệt cũng như tăng cường khả năng thích ứng của doanh nghiệp trước tác động của cuộc cách mạng công nghiệp (CMCN) 4.0 đang diễn ra một cách sâu rộng trên phạm vi toàn cầu. 2. Mục tiêu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của luận án là nghiên cứu và tìm ra các giải pháp để hoàn thiện KTQT chi phí trong các DNSX giấy Việt Nam nhằm đáp ứng nhu cầu thông tin cho các nhà quản lý trong môi trường cạnh tranh ngày càng khắc nghiệt cũng như tăng cường khả năng thích ứng của doanh nghiệp trước tác động của cuộc CMCN 4.0 đang diễn ra một cách sâu rộng trên phạm vi toàn cầu. Đối tượng nghiên cứu của đề tài là KTQT chi phí trên các khía cạnh lý luận, thực tiễn và các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ vận dụng KTQT trong các DNSX giấy Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung:
4. 2 - Luận án chỉ tập trung nghiên cứu KTQT các chi phí sản xuất kinh doanh (SXKD) sản phẩm giấy mà không đề cập đến chi phí tài chính và các chi phí khác có liên quan (Bởi phạm vi rất rộng). - Luận án chỉ nghiên cứu KTQT các chi phí SXKD của các doanh nghiệp có chức năng sản xuất giấy thành phẩm các loại và tập trung nghiên cứu KTQT các chi phí SXKD của quy trình sản xuất giấy thành phẩm từ giai đoạn đưa bột giấy vào dây chuyền sản xuất đến khi sản xuất ra giấy thành phẩm các loại tại các DNSX giấy Việt Nam. Về không gian: - Luận án tập trung nghiên cứu các DNSX giấy của Việt Nam, không nghiên cứu các DNSX giấy có vốn đầu tư nước ngoài. Luận án chỉ nghiên cứu đối với các DNSX giấy của Việt Nam có quy mô công suất từ 10.000 tấn/năm trở lên, điều này xuất phát từ Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp sản xuất giấy Việt Nam đến năm 2025 với quan điểm chủ đạo là phát triển ngành công nghiệp sản xuất giấy theo hướng hiện đại, bền vững gắn với nhiệm vụ bảo vệ môi trường. Theo đó, không cấp phép và dần loại bỏ các nhà máy giấy lạc hậu gây ô nhiễm môi trường đang tồn tại với quy mô dưới 10.000 tấn/năm. Về thời gian: Tác giả khảo sát, nghiên cứu số liệu về KTQT chi phí tại các DNSX giấy Việt Nam trong khoảng thời gian 2015 - 2018. 3. Phương pháp nghiên cứu và một số lý thuyết nền tảng cho nghiên cứu của luận án 3.1. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, luận án sử dụng kết hợp với những phương pháp cơ bản của khoa học kinh tế như phương pháp so sánh, thống kê, phân tổ, chọn mẫu, phân tích, diễn giải, quy nạp...để nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn; đồng thời sử dụng linh hoạt các phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với phương pháp nghiên cứu định lượng. 3.2. Một số lý thuyết nền tảng cho nghiên cứu của luận án
5. 3 Trong các nghiên cứu trước, có nhiều lý thuyết đã được các tác giả sử dụng để nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng KTQT và KTQT chi phí trong doanh nghiệp, ví dụ như lý thuyết ngẫu nhiên, lý thuyết sự khuếch tán những đổi mới, lý thuyết thông tin hữu ích cho việc ra quyết định, lý thuyết các bên liên quan, lý thuyết người đại diện Theo mục tiêu và đối tượng nghiên cứu của đề tài, tác giả lựa chọn sử dụng ba lý thuyết làm khung lý thuyết nền tảng cho nghiên cứu của luận án, đó là lý thuyết ngẫu nhiên, lý thuyết sự khuếch tán những đổi mới và lý thuyết thông tin hữu ích cho việc ra quyết định. 4. Những đóng góp của luận án Về lý luận: Luận án đã hệ thống hóa, phân tích những vấn đề lý luận cơ bản về KTQT chi phí trong DNSX. Về thực tiễn: Luận án đã khảo sát nhu cầu thông tin KTQT chi phí của nhà quản trị, thực trạng nội dung KTQT chi phí, thực trạng áp dụng phương tiện kỹ thuật xử lý và cung cấp thông tin KTQT chi phí trong các DNSX giấy Việt Nam. Qua đó đánh giá một cách khách quan về những ưu điểm cũng như những mặt còn hạn chế trong công tác KTQT chi phí, làm cơ sở cho việc định hướng giải pháp hoàn thiện KTQT chi phí trong các DNSX giấy Việt Nam. Bằng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với phương pháp nghiên cứu định lượng, luận án đã phân tích, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến mức độ vận dụng KTQT chi phí tại các DNSX giấy Việt Nam; đồng thời nêu các nguyên tắc và yêu cầu cơ bản để hoàn thiện KTQT chi phí trong các DNSX giấy Việt Nam làm cơ sở cho việc định hướng giải pháp hoàn thiện và đề xuất điều kiện thực hiện các giải pháp hoàn thiện KTQT chi phí trong các DNSX giấy Việt Nam. Luận án đã đề xuất các giải pháp và điều kiện thực hiện các giải pháp để hoàn thiện công tác KTQT chi phí trong các DNSX giấy Việt Nam, phù hợp với đặc điểm hoạt động của các doanh nghiệp và đáp ứng nhu cầu thông tin KTQT chi phí của các nhà quản trị trong bối cảnh cuộc CMCN 4.0.
6. 4 5. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các chữ viết tắt, danh mục bảng biểu, sơ đồ, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án được kết cấu theo 3 chương: Chương 1: Lý luận cơ bản về kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp sản xuất. Chương 2: Thực trạng kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất giấy Việt Nam. Chương 3: Giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất giấy Việt Nam. CHƯƠNG 1. LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT 1.1. Bản chất và vai trò của kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp sản xuất 1.1.1. Bản chất của kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp sản xuất Kế toán quản trị chi phí là bộ phận kế toán chi phí trong hệ thống KTQT doanh nghiệp, thực hiện thu thập, xử lý, đo lường, phân tích và cung cấp các thông tin về chi phí nhằm phục vụ cho việc thực hiện các chức năng của nhà quản trị như hoạch định, tổ chức thực hiện, kiểm tra đánh giá và ra quyết định. 1.1.2. Vai trò của kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp sản xuất KTQT chi phí có vai trò quan trọng trong quản trị, điều hành doanh nghiệp, thể hiện qua các điểm cơ bản sau: - KTQT chi phí không những là nguồn chủ yếu để cung cấp thông tin cần thiết cho các nhà quản lý ra các quyết định kinh doanh ở tất cả các khâu lập kế hoạch, dự toán, tổ chức thực hiện, kiểm tra và đánh giá mà còn là công cụ giúp nhà quản lý kiểm tra, giám sát điều hành các hoạt động kinh tế tài chính và sản xuất kinh doanh (SXKD) của doanh nghiệp.
7. 5 - KTQT chi phí sẽ tư vấn cho nhà quản lý trong quá trình xử lý, phân tích thông tin, lựa chọn phương án, ra quyết định kinh doanh phù hợp nhất. Ngoài ra, nó còn thu thập, phân tích thông tin phục vụ cho việc lập kế hoạch, dự đoán sản xuất và tiên liệu kết quả SXKD, 1.2. Nội dung kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp sản xuất Để thông tin cung cấp cho nhà quản trị có tính hệ thống, rõ ràng, logic, nội dung KTQT chi phí cần thiết lập theo chu trình ghi nhận, xử lý và cung cấp thông tin KTQT chi phí. Theo quan điểm này, tác giả xác định nội dung KTQT chi phí trong DNSX bao gồm: (1) Nhận diện chi phí, (2) Xây dựng định mức và lập dự toán chi phí, (3) Phương pháp xác định chi phí, (4) Phân tích chi phí và (5) Báo cáo KTQT chi phí. 1.3. Phương tiện kỹ thuật xử lý và cung cấp thông tin kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp sản xuất Thông tin KTQT chi phí của doanh nghiệp có thể được hình thành bằng kỹ thuật thủ công hoặc phần mềm công nghệ thông tin trong lĩnh vực quản trị doanh nghiệp nói chung và tài chính kế toán nói riêng. Tuy nhiên, trong bối cảnh cuộc CMCN 4.0 đang ảnh hưởng mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội thì việc áp dụng phương tiện kỹ thuật công nghệ thông tin là cần thiết vì nó ảnh hưởng đến thời gian, chất lượng cũng như hiệu quả của thông tin KTQT chí phí cung cấp. 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp sản xuất Qua phần tổng quan các công trình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng KTQT và KTQT chi phí trong doanh nghiệp có thể rút ra một số nhân tố cơ bản đã được các nhà nghiên cứu phát hiện và kiểm định được, bao gồm: Quy mô của doanh nghiệp, đặc điểm cơ cấu tổ chức quản lý, trình độ trang bị công nghệ thông tin, quan điểm của nhà quản trị về công tác kế toán quản trị, trình độ của nhà quản trị và trình độ nhân viên kế toán. 1.5. Kinh nghiệm kế toán quản trị chi phí tại một số quốc gia trên thế giới và bài học cho các doanh nghiệp Việt Nam
8. 6 Nền kinh tế thị trường xuất hiện ở các nước phát triển từ rất lâu, kéo theo sự phát triển mạnh mẽ cả về phạm vi và quy mô hoạt động của các doanh nghiệp, do đó KTQT nói chung hay KTQT chi phí nói riêng tại các nước Pháp, Mỹ, Nhật Bản, Úc,... đã có bề dày nghiên cứu cả về lý luận và thực tiễn. Dựa vào kinh nghiệm về KTQT chi phí tại các nước trên thế giới có thể vận dụng một số bài học từ các nước này trên các khía cạnh sau: (1) Về nhận diện chi phí, (2) Về xây dựng định mức và lập dự toán chi phí, (3) Về phương pháp xác định chi phí, (4) Về phân tích chi phí và (5) Báo cáo kế toán quản trị chi phí KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 Trong chương 1 của luận án, tác giả đã trình bày cơ sở lý luận về KTQT chi phí trong DNSX trên các vấn đề sau: - Làm rõ khái niệm, bản chất và vai trò của KTQT chi phí trong DNSX; - Hệ thống hóa, phân tích nội dung của KTQT chi phí trong DNSX trên 5 phương diện: Nhận diện chi phí; xây dựng định mức và lập dự toán chi phí; phương pháp xác định chi phí; phân tích chi phí và báo cáo KTQT chi phí; - Hệ thống hóa các phương tiện kỹ thuật xử lý và cung cấp thông tin kế toán quản trị chi phí trong DNSX; - Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng KTQT chi phí trong DNSX; - Nghiên cứu kinh nghiệm KTQT chi phí tại một số quốc gia trên thế giới, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho các doanh nghiệp Việt Nam. Các nội dung nghiên cứu ở chương 1 làm tiền đề về mặt lý luận để tác giả có thể tiến hành nghiên cứu, đánh giá thực trạng KTQT chi phí trong các DNSX giấy Việt Nam (chương 2), từ đó đưa ra giải pháp hoàn thiện trong chương 3. CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT GIẤY VIỆT NAM 2.1. Tổng quan về các doanh nghiệp sản xuất giấy Việt Nam
9. 7 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ngành công nghiệp sản xuất giấy Việt Nam Nghề sản xuất giấy là một trong những nghề được hình thành từ rất sớm tại Việt Nam, khoảng năm 284. Từ giai đoạn này đến đầu thế kỷ 20, giấy được làm bằng phương pháp thủ công để phục vụ cho việc ghi chép, làm tranh dân gian, vàng mã, Trong suốt tiến trình lịch sử của dân tộc, nghề sản xuất giấy của Việt Nam không ngừng phát triển để phục vụ cho nhu cầu sản xuất và tiêu dùng trong nước. 2.1.2. Đặc điểm ngành công nghiệp sản xuất giấy Việt Nam Đặc điểm của ngành công nghiệp sản xuất giấy Việt Nam là có nhiều DNSX giấy nhưng phần lớn là có quy mô công suất siêu nhỏ (dưới 10.000 tấn/năm). Các doanh nghiệp có công suất dưới 10.000 tấn/năm chiếm số lượng lớn nhưng tổng công suất chỉ chiếm 16,3% toàn ngành. Các doanh nghiệp có quy mô công suất này đa phần thuộc nhóm sản phẩm giấy làm bao bì và giấy vàng mã. Các doanh nghiệp có công suất từ 10.000 tấn/năm trở lên chiếm số lượng nhỏ nhưng tổng công suất chiếm 83,7% toàn ngành. Các doanh nghiệp có quy mô công suất lớn không những đem lại lợi ích trong phát triển kinh tế xã hội mà còn bảo đảm về lợi ích môi trường. 2.1.3. Đặc điểm tổ chức quản lý tại các doanh nghiệp sản xuất giấy Việt Nam Qua kết quả khảo sát về cơ cấu tổ chức quản lý tại các DNSX giấy cho thấy các doanh nghiệp được tổ chức quản lý dưới dạng công ty cổ phần hoặc công ty TNHH theo kiểu trực tuyến - chức năng. 2.1.4. Đặc điểm quy trình công nghệ và tổ chức sản xuất ảnh hưởng đến kế toán quản trị chi phí tại các doanh nghiệp sản xuất giấy Việt Nam Tùy theo đặc điểm và quy mô hoạt động, việc sản xuất giấy thành phẩm tại các doanh nghiệp có thể được thực hiện theo một trong các quy trình công nghệ sau: Quy trình sản xuất giấy thành phẩm khép kín nhiều công đoạn từ khâu phát triển vùng cây nguyên liệu (gỗ, tre, nứa...); quy trình sản xuất giấy thành phẩm từ khâu sử dụng giấy loại đã qua sử dụng; quy trình sản xuất giấy thành
10. 8 phẩm chỉ thực hiện một công đoạn sản xuất từ nguyên liệu chính là bột giấy mua ngoài đưa vào dây chuyền sản xuất để sản xuất ra giấy thành phẩm. Cho dù doanh nghiệp áp dụng theo quy trình sản xuất nào thì việc sản xuất giấy thành phẩm đều thông qua công đoạn đưa bột giấy - nguyên liệu chính vào dây chuyền sản xuất đến khi tạo ra giấy thành phẩm các loại vì đây là quy trình chung bắt buộc của công nghệ sản xuất giấy. 2.1.5. Đặc điểm tổ chức công tác kế toán tại các doanh nghiệp sản xuất giấy Việt Nam Qua tổng hợp kết quả khảo sát tại các DNSX giấy cho thấy 98% doanh nghiệp tổ chức công tác kế toán theo hình thức tập trung và 2% doanh nghiệp theo hình thức nửa tập trung, nửa phân tán. Kết quả khảo sát cho thấy 100% doanh nghiệp chưa tổ chức bộ phận KTQT một cách tách biệt mà nhân viên kế toán vẫn kiêm nhiệm cả công việc kế toán tài chính và KTQT, 100% doanh nghiệp phản hồi phiếu khảo sát có tổ chức bộ phận KTQT chi phí trong bộ máy kế toán doanh nghiệp. 2.2. Thực trạng kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất giấy Việt Nam 2.2.1. Thực trạng về nhu cầu thông tin kế toán quản trị chi phí của nhà quản trị doanh nghiệp sản xuất giấy Việt Nam Qua kết quả tổng hợp nhu cầu thông tin KTQT chi phí của các nhà quản trị trong các DNSX giấy Việt Nam cho thấy nhu cầu thông tin KTQT chi phí của các nhà quản trị DNSX giấy tương đối cao, trong đó nhu cầu cao nhất tập trung ở thông tin phân tích chi phí, tiếp theo là thông tin từ các báo cáo KTQT chi phí. Tuy nhiên, nhu cầu của nhà quản trị đối với một số thông tin KTQT chi phí có phần hạn chế, thấp nhất là thông tin xét theo khía cạnh nhận diện chi phí. 2.2.2. Thực trạng về nhận diện chi phí Theo kết quả nghiên cứu tại các DNSX giấy Việt Nam, hiện nay 100% DNSX giấy, không phân biệt quy mô công suất đều tiến hành nhận diện chi phí SXKD theo các tiêu thức sau: Theo tính chất, nội dung kinh tế ban đầu của chi phí (theo yếu tố chi phí) và theo chức năng hoạt động.