Tóm tắt Luận án Hoàn thiện chính sách thuế gián thu ở Việt Nam

Nội dung tài liệu: Tóm tắt Luận án Hoàn thiện chính sách thuế gián thu ở Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH  ĐINH THỊ NGỌC MAI HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH THUẾ GIÁN THU Ở VIỆT NAM Chuyên ngành : Tài chính - Ngân hàng Mã số : 9340201 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ HÀ NỘI -2019
2. Công trình được hoàn thành tại: Học viện Tài chính Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS,TS. NGUYỄN THỊ THANH HOÀI 2. TS. HOÀNG THỊ MINH CHÂU Phản biện 1: .................................................................................. ......................................................................................................... Phản biện 2: .................................................................................. ......................................................................................................... Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Học viện, họp tại Học viện Tài chính Vào hồi ... ... giờ.... ... ngày.....tháng... . ... năm 2019. Có thể tìm hiểu luận án tại: - Thư viện Quốc gia. - Thư viện Học viện Tài chính.
3. MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU Thuế gián thu là một bộ phận quan trọng trong hệ thống thuế của mỗi quốc gia và cũng là loại thuế chịu sự chi phối lớn của các cam kết song phương, đa phương trong hội nhập quốc tế. Ưu thế cơ bản của loại thuế gián thu là có khả năng mang lại số thu lớn cho ngân sách và là phương tiện quan trọng để Chính phủ các nước sử dụng để điều tiết hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ, hướng dẫn hành vi tiêu dùng. Sau những lần cải cách hệ thống thuế, chính sách thuế gián thu ở Việt Nam đã đạt được những bước tiến quan trọng, tương đối phù hợp với điều kiện và trình độ phát triển kinh tế của đất nước, đồng thời có những đóng góp hết sức cụ thể vào công cuộc đổi mới của đất nước như: tạo nguồn thu tự chủ, ổn định, bền vững cho ngân sách nhà nước để nhà nước có nguồn tài chính chủ động trong điều hành kinh tế vĩ mô và thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước; Khẳng định vai trò điều tiết thu nhập, thực hiện tốt chức năng phân phối lại, từng bước góp phần xây dựng hệ thống chính sách thuế công bằng, bình đẳng và hội nhập; Khẳng định vị trí quan trọng trong hệ thống thuế đặc biệt trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế và hội nhập về thuế, góp phần tạo dựng và củng cố vị thế cạnh tranh trên trường quốc tế của thuế và của quốc gia trong thu hút đầu tư nước ngoài. Trên thực tế, hệ thống chính sách thuế gián thu đã và đang từng bước tiến dần tới các thông lệ quốc tế tốt, sử dụng chung ngôn ngữ thuế với thế giới, từ đó có thể so sánh, cạnh tranh được với các hệ thống thuế của các quốc gia khác. Tuy 1
4. nhiên, trong thời gian tới, khi Việt Nam thực hiện các cam kết trong khuôn khổ các Hiệp định thương mại song phương, đa phương đã ký kết, tình hình XK, NK và sản xuất kinh doanh chắc chắn sẽ có nhiều biến động. Trong điều kiện đó, chính sách thuế gián thu cần có sự hoàn thiện hơn, thay đổi phù hợp, có khả năng ứng xử hiệu quả với những chuyển biến trong điều kiện mới với sự hiện diện và tác động mạnh mẽ, nhanh chóng và sâu rộng của hội nhập quốc tế, cách mạng 4.0, nhằm chủ động nắm bắt những biến động đó và có những ứng xử phù hợp để vừa đảm bảo được nguồn thu NSNN, đảm bảo thực hiện được các mục tiêu Chính phủ đã đề ra. Với những lý do nêu trên, NCS đã lựa chọn đề tài: “Hoàn thiện chính sách thuế gián thu ở Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu Luận án Tiến sĩ. 2. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 2.1 Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu chính của luận án là đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách thuế gián thu của Việt Nam 2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu - Tổng hơp, hệ thống hóa những nội dung lý luận liên quan đến chính sách thuế gián thu. - Nghiên cứu kinh nghiệm của một số quốc gia trong việc hoạch định chính sách thuế gián thu, qua đó rút ra những bài học kinh nghiệm mà Việt Nam có thể vận dụng khi hoạch định chính sách thuế gián thu. - Nghiên cứu, đánh giá thực trạng chính sách thuế gián thu của Việt Nam hiện hành. 2
5. - Phân tích, chỉ ra những vấn đề cần hoàn thiện đối với chính sách thuế gián thu của Việt Nam trong thời gian tới - Đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách thuế gián thu nhằm đáp ứng các yêu cầu của thời kỳ mới. 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1 Phương pháp luận Nghiên cứu sinh sử dụng phương pháp luận của Chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử trong suốt quá trình nghiên cứu. 3.2 Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục tiêu đề ra, nghiên cứu nghiên cứu sinh sử dụng các phương pháp khác nhau. Cụ thể: - Phương pháp nghiên cứu tại bàn: sử dụng trong nghiên cứu tài liệu lý thuyết, các văn bản liên quan đến thuế, thuế gián thu các tài liệu nghiên cứu xung quanh chủ đề của luận án. - Phương pháp thống kê, so sánh, phân tích, tổng hợp. Các số liệu thống kê sau khi được thu thập từ năm 2009 -2018 được đưa vào phần mềm phân tích SPSS20.0 để thực hiện thực hiện thống kê phân tích hồi qui các nhân tố để thấy được sự thay đổi của tổng thu thuế, tổng thu NSNN qua đó có thể chứng minh tính khả thi của giải pháp đề xuất. 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn chính sách thuế gián thu bao gồm: chính sách thuế GTGT, TTĐB, XK,NK, BVMT. Phạm vi nghiên cứu: Luận án thực hiện nghiên cứu trong phạm vi Việt Nam đặt trong mối tương quan so sánh, đối chiếu với một số quốc 3
6. gia điển hình trên thế giới, tập trung vào chính sách thuế GTGT, TTĐB, XK, NK, BVMT giai đoạn từ 2009 - 2018. Các giải pháp đề xuất theo lộ trình đến năm 2025 tầm nhìn đến năm 2030. 5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA LUẬN ÁN Về lý luận Luận án hệ thống hóa được những lý luận về thuế gián thu, chính sách thuế gián thu; các nhân tố ảnh hưởng đến chính sách thuế gián thu và tác động của chính sách thuế gián thu đối với kinh tế - xã hội. Khung lý thuyết mà Luận án bổ sung, phát triển có thể làm cơ sở lý luận cho các nghiên cứu sau luận án tham khảo và dùng làm tài liệu hữu ích giúp các nhà quản lý có các nhìn toàn diện hơn về thuế gián thu, chính sách thuế gián thu, có cơ sở để xây dựng các giải pháp hoàn thiện chính sách thuế gián thu có hiệu quả. Về thực tiễn Luận án đã đánh giá thực trạng chính sách thuế gián thu giai đoạn 2009 – 2018 dựa trên các yêu cầu của chính sách thuế gián thu cũng như việc thực hiện vai trò của chính sách thuế gián thu. Phân tích quy trình hoàn thiện chính sách thuế gián thu cho thấy những thành tựu nhất định trên phương diện khuyến khích sự tham gia của người nộp thuế, tuy nhiên quy trình này còn có hạn chế về tính minh bạch. Đánh giá chung của luận án về 4 sắc thuế thuộc loại thuế gián thu là thuế GTGT, thuế TTĐB, thuế XK, NK, thuế BVMT cho thấy chính sách thuế gián thu đã góp phần tăng thu cho ngân sách, tuy nhiên vẫn chưa bao quát hết đối tượng chịu thuế. 4
7. Dựa trên những đánh giá về chính sách thuế gián thu hiện hành, luận án đã đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách thuế gián thu tới năm 2025 tầm nhìn năm 2030. Những đề xuất của luận án có ý nghĩa lớn về bổ sung, hoàn thiện chính sách thuế gián thu cũng như thực thi chính sách này. 6. KẾT CẤU CỦA LUẬN ÁN Ngoài các phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, Luận án gồm có 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu Chương 2: Cơ sở lý luận về chính sách thuế gián thu Chương 3: Thực trạng chính sách thuế gián thu ở Việt Nam Chương 4: Giải pháp hoàn thiện chính sách thuế gián thu ở Việt Nam. 5
8. CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN CHÍNH SÁCH THUẾ GIÁN THU 1.1 TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Ở NƯỚC NGOÀI Trên thế giới hiện nay có nhiều tài liệu có liên quan đến chính sách thuế nói chung và chính sách thuế gián thu nói riêng. Những công trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài liên quan đến chính sách thuế nói chung và chính sách thuế gián thu mà nghiên cứu sinh có điều kiện tiếp cận như: On selective indirect tax reform in developing countries của M.Shahe Emran, Joseph E. Stiglitz (2005), Taxation in Developing Countries: Six Case Studies and Policy Implications của Roger H.Gorden Đại học Columbia (2010), Tax policy and tax reform in the People's Republic of China, Báo cáo của OECD 18 (2013), Future orientation and taxes: Evidence from big data, của Matthias Petutschnig đăng trên Tạp chí Kế toán Quốc tế, Kiểm toán và Thuế, 2017, Tax Policy for Industrial Development của Dale Chua (1991), Consumption Tax trends, của Stephane Buydens (2014) 1.2 TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƯỚC Ở Việt Nam, đã có một số công trình triển khai nghiên cứu về vấn đề hoàn thiện chính sách thuế gián thu dưới dạng sách, các đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ có liên quan đến việc xây dựng và hoàn thiện chính sách thuế. Một số công trình điển hình như: Luận án tiến sỹ của Lê Thu Huyền năm 2008 “Đổi mới chính sách thuế tiêu dùng ở Việt Nam, Luận án tiến sĩ của Vương Thị Thu Hiền năm 2008 “Hoàn thiện chính sách thuế ở Việt Nam trong điều kiện gia nhập WTO” , Luận án tiến sĩ của 6
9. Ngô Văn Khương năm 2016 “Chính sách thuế với mục tiêu phát triển kinh tế bền vững ở Việt Nam”, Sử dụng chính sách thuế nhằm bảo vệ môi trường ở Việt Nam (2011), đề tài nghiên cứu khoa học cấp học viện do TS Nguyễn Thị Thanh Hoài và TS Lý Phương Duyên, Xây dựng phương pháp tính toán và dự báo số thu NSNN với hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa của ngành Hải quan đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ do TS. Nguyễn Công Bình, Tổng cục Hải quan, Bộ Tài chính làm chủ nhiệm năm 2014, “Định hướng hoàn thiện chính sách thuế bảo vệ môi trường giai đoạn 2016- 2020” (2016) .. 1.3 KHOẢNG TRỐNG NGHIÊN CỨU Những nghiên cứu về thuế nói chung và thuế gián thu nói riêng trước đây chưa đi sâu nghiên cứu định hướng hoàn thiện chính sách thuế gián thu, Việc nghiên cứu chỉ đứng trên góc độ quản lý Nhà nước về thuế để nghiên cứu, ban hành các qui định về thuế và quản lý thuế nhằm mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý. Thứ ba, những nghiên cứu về thuế gián thu chưa thống nhất được các nhân tố ảnh hưởng tới chính sách thuế gián thu và những vấn đề cần quan tâm khi hoạch định chính sách thuế này. Thứ tư, những nghiên cứu về thuế nói chung và thuế gián thu ở Việt Nam chưa hệ thống được kinh nghiệm quốc tế trong việc xây dựng chính sách thuế gián thu, từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Thứ năm, chưa đánh giá thực trạng chính sách thuế hiện nay ở Việt Nam đã có tác động như thế nào tới kinh tế - xã hội?. Thứ sáu, những nghiên cứu trước đây cũng chưa đưa ra 7
10. được quan điểm và nội dung cụ thể định hướng hoàn thiện chính sách thuế gián thu. 1.4 CÂU HỎI NGHIÊN CỨU Nghiên cứu sinh sẽ đi vào nghiên cứu để trả lời các câu hỏi được đặt ra như sau: (1) Chính sách thuế gián thu hiện hành ở Việt Nam đã đáp ứng đươc yêu cầu hiện tại chưa? (2) Chính sách thuế gián thu hiện hành ở Việt Nam có phù hơp với các qui định của quốc tế không? (3) Khi hoạch định chính sách thuế gián thu cần quan tâm những vấn đề gì? (4) Chính sách thuế gián thu của Việt Nam trong thời gian tới nên hoàn thiện theo hướng nào? 1.5 SỰ KHÁC BIỆT CỦA LUẬN ÁN SO VỚI CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ So với các công trình khoa học đã công bố, luận án: “Hoàn thiện chính sách thuế gián thu ở Việt Nam” có những khác biệt sau: Luận án sẽ nghiên cứu một cách đầy đủ và toàn diện về chính sách thuế gián thu, chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế khi áp dụng. Trên cơ sở những đánh giá về chính sách thuế gián thu hiện hành ở Việt Nam, Luận án sẽ đưa ra các giải pháp cụ thể để hoàn thiện chính sách thuế gián thu trong điều kiện thực hiện các cam kết song phương, đa phương theo lộ trình đến năm 2025, một số giải pháp đến năm 2030. Trong đó, chi tiết đối với từng sắc thuế trong việc áp dụng các sắc thuế này gắn với mục tiêu là tăng NSNN và thu hút đầu tư. 8