Luận án Nghiên cứu thực trạng và giải pháp can thiệp truyền thông giáo dục sức khỏe trong kiểm soát bệnh hen phế quản ở người trưởng thành tại huyện An Dương, Hải Phòng

Nội dung tài liệu: Luận án Nghiên cứu thực trạng và giải pháp can thiệp truyền thông giáo dục sức khỏe trong kiểm soát bệnh hen phế quản ở người trưởng thành tại huyện An Dương, Hải Phòng

1. i BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC HẢI PHÒNG NGUYỄN QUANG CHÍNH NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CAN THIỆP TRUYỀN THÔNG GIÁO DỤC SỨC KHỎE TRONG KIỂM SOÁT BỆNH HEN PHẾ QUẢN Ở NGƢỜI TRƢỞNG THÀNH TẠI HUYỆN AN DƢƠNG, HẢI PHÒNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG HẢI PHÒNG, NĂM 2017
2. ii BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y DƢỢC HẢI PHÒNG NGUYỄN QUANG CHÍNH LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP CAN THIỆP TRUYỀN THÔNG GIÁO DỤC SỨC KHỎE TRONG KIỂM SOÁT BỆNH HEN PHẾ QUẢN Ở NGƢỜI TRƢỞNG THÀNH TẠI HUYỆN AN DƢƠNG, HẢI PHÒNG Chuyên ngành: Y tế công cộng Mã số: 62.72.03.01 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. PHẠM HUY QUYẾN 2. PGS.TS. NGUYỄN VĂN HIẾN HẢI PHÒNG, NĂM 2017
3. iii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án này tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ hết sức quý báu của các thầy cô, đồng nghiệp và gia đình. Với tấm lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc: tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Phạm Huy Quyến Trưởng bộ môn Sinh lý bệnh – Miễn dịch dị ứng trường Đại học Y Dược Hải Phòng, PGS. TS. Nguyễn Văn Hiến – Bộ môn Giáo dục sức khỏe trường Đại học Y Hà Nội đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Với tất cả tấm lòng tôi xin trân trọng cảm ơn: Ban giám hiệu trường Đại Học Y Dược Hải Phòng, Phòng đào tạo sau đại học, Khoa Y tế công cộng; UBND huyện An Dương, An Lão ; các cán bộ y tế Bệnh viện, Trung tâm y tế, Trạm Y tế, cộng tác viên địa phương đã tạo điều kiện thuận lợi về mọi mặt, giúp đỡ đóng góp ý kiến quý báu cho tôi trong quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài cũng như trong 4 năm học tập tại trường. Tôi luôn biết ơn tới sự giúp đỡ của các cơ quan đơn vị liên quan, người thân trong gia đình, đồng nghiệp đã luôn giúp đỡ, động viên tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu. Trân trọng cảm ơn ! Hải Phòng, ngày tháng năm 2017 Nguyễn Quang Chính
4. iv LỜI CAM ĐOAN Tôi là Nguyễn Quang Chính, Nghiên cứu sinh Khóa 1 (2012 – 2015) – Đại học Y Dược Hải Phòng, chuyên ngành Y tế công cộng, xin cam đoan: 1. Đây là luận án do bản thân tôi trực tiếp thực hiện dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Phạm Huy Quyến và PGS.TS. Nguyễn Văn Hiến. 2. Công trình này không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã được công bố tại Việt Nam. 3. Các số liệu và thông tin trong nghiên cứu là hoàn toàn chính xác, khách quan và trung thực; đã được xác nhận và chấp thuận của cơ sở nơi nghiên cứu. Tôi xin chịu trách nhiệm về nội dung đề tài cũng như kết quả nghiên cứu luận án của mình trước nhà trường và hội đồng chấm luận án. Hải Phòng, ngày tháng năm 2017 Người viết cam đoan Nguyễn Quang Chính
5. v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ACT Asthma Control Test (Test kiểm soát hen) BV Bệnh viện CBYT Cán bộ y tế CLB Câu lạc bộ CNHH Chức năng hô hấp CT Can thiệp CSHQ Chỉ số hiệu quả CSYT Cơ sở y tế DN Dị nguyên DƯ Dị ứng ĐT Điều trị GINA Global Initiative for Asthma (CT P/C hen toàn cầu) HPQ Hen phế quản HQCT Hiệu quả can thiệp KAP Kiến thức thái độ thực hành KN Kháng nguyên KSH Kiểm soát hen PEF Lưu lượng đỉnh FEV-1 Thể tích thở ra tối đa trong giây đầu tiên PV Phỏng vấn NB Người bệnh NC Nghiên cứu TL Tỷ lệ TTGDSK Truyền thông giáo dục sức khỏe TCT Trước can thiệp SCT Sau can thiệp SL Số lượng WHO World Health Organization (Tổ chức y tế thế giới) YTKP Yếu tố kích phát
6. vi MỤC LỤC Trang ĐẶT VẤN ĐỀ 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN 3 1.1. Dịch tễ học bệnh hen phế quản 3 1.2. Cơ chế bệnh sinh bệnh hen phế quản 12 1.3. Chẩn đoán bệnh hen phế quản 13 1.4. Điều trị hen phế quản 18 1.4.1. Điều trị cắt cơn hen phế quản 18 1.4.2. Điều trị dự phòng hen phế quản 19 1.5. Xu hướng nghiên cứu bệnh hen phế quản trên thế giới và Việt Nam 22 1.6. Truyền thông giáo dục sức khỏe trong phòng chống bệnh hen phế quản 23 1.7. Một số thông tin về địa bàn nghiên cứu 29 Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 32 2.1. Địa điểm, đối tượng, thời gian nghiên cứu 32 2.2. Phương pháp nghiên cứu 35 2.3. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu 36 2.4. Triển khai nghiên cứu can thiệp 39 2.4.1. Triển khai can thiệp cán bộ y tế 39 2.4.2. Triển khai can thiệp tới người bệnh hen phế quản 41 2.5. Đánh giá thay đổi trong kiểm soát hen phế quản 47 2.6. Các biến số, chỉ số, phương pháp, công cụ thu thập thông tin 49 2.7. Sai số và biện pháp khống chế sai số 52 2.8. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu 52 2.9. Đạo đức trong nghiên cứu 53 2.10. Hạn chế của nghiên cứu 54 Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 55 3. 1. Thực trạng kiểm soát bệnh hen phế quản tại xã Hồng Thái huyện An Dương và xã Quốc Tuấn huyện An Lão, Hải Phòng 55 3.1.1. Đặc điểm dịch tễ học bệnh hen phế quản tại cộng đồng 55 3.1.2. Một số yếu tố liên quan 58
7. vii 3.2. Hiệu quả can thiệp tới kiểm soát bệnh hen phế quản 63 3.2.1. Hiệu quả can thiệp tới kiến thức, thái độ, thực hành người bệnh; kiểm soát bệnh hen phế quản 63 3.2.2. Hiệu quả can thiệp tới kiến thức thái độ thực hành của cán bộ y tế trong điều trị kiểm soát bệnh hen phế quản 81 Chƣơng 4: BÀN LUẬN 96 4.1. Thực trạng, nhu cầu kiểm soát bệnh hen phế quản tại 2 xã nghiên cứu 96 4.1.1. Thực trạng bệnh hen phế quản tại 2 xã nghiên cứu 96 4.1.2. Nhu cầu kiểm soát hen phế quản tại 2 xã nghiên cứu 104 4.2. Kết quả mô hình can thiệp truyền thông giáo dục sức khỏe trong kiểm soát bệnh hen phế quản tại xã Hồng Thái, huyện An Dương, Hải Phòng 106 4.2.1. Xây dựng mô hình và các hoạt động của mô hình 106 4.2.2 Một số kết quả đạt được của mô hình can thiệp truyền thông giáo dục sức khỏe tại xã Hồng Thái, huyện An Dương, thành phố Hải Phòng 112 4.2.3. Đánh giá hiệu quả can thiệp TTGDSK đối với kiểm soát bệnh hen 116 KẾT LUẬN 130 KHUYẾN NGHỊ 132 Danh mục các công trình nghiên cứu đã công bố 133 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
8. viii DANH MỤC BẢNG Bảng Nội dung Trang Bảng 1.1 Phân bậc hen phế quản theo GINA 17 Bảng 2.1 Kết quả hoạt động huấn luyện, đào tạo cán bộ y tế 41 Bảng 2.2 Kết quả hoạt động truyền thông cá nhân, nhóm, lưu động 46 Bảng 2.3 Các biến số /chỉ số nghiên cứu về người bệnh hen phế quản 49 Bảng 2.4 Các biến số / chỉ số nghiên cứu về cán bộ y tế 50 Bảng 2.5 Hiệu quả can thiệp 50 Bảng 3.1 Tỷ lệ hiện mắc hen phế quản theo giới tính 55 Bảng 3.2 Tỷ lệ người bệnh hen phế quản theo nhóm tuổi 55 Bảng 3.3 Tỷ lệ người bệnh hen phế quản theo trình độ học vấn 56 Bảng 3.4 Tỷ lệ người bệnh hen phế quản theo nghề nghiệp 56 Bảng 3.5 Triệu chứng cơ năng, thực thể của người bệnh 57 Bảng 3.6 Tỷ lệ người bệnh mắc hen phế quản tại thời điểm điều tra 58 Bảng 3.7 Tỷ lệ người bệnh theo điều kiện kinh tế, môi trường sống 58 Bảng 3.8 Tỷ lệ người bệnh hen phế quản theo tiền sử dị ứng 60 Bảng 3.9 Các yếu tố kích phát cơn hen phế quản ở người bệnh 60 Bảng 3.10 Các yếu tố liên quan mức độ hen của người bệnh 61 Bảng 3.11 Các yếu tố liên quan mức độ kiểm soát hen của người bệnh 62 Bảng 3.12 Hoạt động truyền thông giáo dục sức khỏe trực tiếp, gián tiếp 63 Bảng 3.13 Kiến thức của người bệnh về bệnh hen phế quản 65 Đánh giá hiệu quả can thiệp tới mức độ đạt kiến thức của người Bảng 3.14 66 bệnh Bảng 3.15 Thái độ của người bệnh về bệnh hen phế quản 66 Hiệu quả can thiệp tới mức độ đạt thái độ của người bệnh về Bảng 3.16 67 bệnh HPQ Bảng 3.17 Thực hành của người bệnh để dự phòng cơn hen cấp 68 Hiệu quả can thiệp tới mức độ đạt thực hành của người bệnh về Bảng 3.18 69 bệnh HPQ Đánh giá hiệu quả can thiệp tới kiến thức thái độ thực hành Bảng 3.19 70 (KAP) của người bệnh về bệnh HPQ Bảng 3.20 Đánh giá hiệu quả can thiệp tới bệnh HPQ của người bệnh 71 Các yếu tố ảnh hưởng tới can thiệp đến kiến thức đạt và chưa đạt Bảng 3.21 73 của người bệnh Phân tích đa biến yếu tố liên quan mức độ kiến thức đạt của Bảng 3.22 74 người bệnh Bảng 3.23 Phân tích đa biến yếu tố liên quan đến thái độ đạt của người 75
9. ix bệnh Phân tích đa biến yếu tố liên quan đến mức độ thực hành đạt của Bảng 3.24 76 người bệnh Phân tích đa biến yếu tố liên quan đến mức đạt KAP chung của Bảng 3.25 77 người bệnh Bảng 3.26 Yếu tố liên quan đến mức độ kiểm soát hen của người bệnh 78 Bảng 3.27 Số lượng người bệnh hài lòng về khám chữa bệnh 80 Trình độ chuyên môn, giới tính của đối tượng nghiên cứu là cán Bảng 3.28 81 bộ y tế Bảng 3.29 Hiệu quả can thiệp tới kiến thức của cán bộ y tế về bệnh HPQ 82 Hiệu quả can thiệp tới mức độ kiến thức của CBYT về bệnh Bảng 3.30 83 HPQ Bảng 3.31 Hiệu quả can thiệp tới thái độ của cán bộ y tế về bệnh HPQ 84 Bảng 3.32 Hiệu quả can thiệp tới mức độ thái độ của CBYT về bệnh HPQ 85 Hiệu quả can thiệp tới thực hành của cán bộ y tế về điều trị cắt Bảng 3.33 86 cơn HPQ Hiệu quả can thiệp tới mức độ thực hành của cán bộ y tế về điều Bảng 3.34 86 trị cắt cơn hen phế quản Hiệu quả can thiệp tới thực hành đúng của cán bộ y tế trong điều Bảng 3.35 87 trị kiểm soát HPQ Hiệu quả can thiệp tới mức độ thực hành của cán bộ y tế về điều Bảng 3.36 88 trị dự phòng hen phế quản Hiệu quả can thiệp tới mức độ KAP của CBYT về bệnh hen phế Bảng 3.37 90 quản Các yếu tố ảnh hưởng tới can thiệp đến kiến thức thái độ thực Bảng 3.38 91 hành điều trị của CBYT Bảng 3.39 Phân tích đa biến yếu tố liên quan kiến thức của cán bộ y tế 91 Bảng 3.40 Phân tích đa biến yếu tố liên quan thái độ của cán bộ y tế 92 Bảng 3.41 Phân tích đa biến yếu tố liên quan thực hành cắt cơn của CBYT 93 Phân tích đa biến yếu tố liên quan thực hành dự phòng của cán Bảng 3.42 94 bộ y tế Phân tích đa biến yếu tố liên quan kiến thức thái độ thực hành Bảng 3.43 95 chung của CBYT
10. x DANH MỤC HÌNH Hình Nội dung Trang Hình 1.1 Cơ chế bệnh sinh bệnh hen phế quản 12 Hình 1.2 Bản đồ huyện An Dương Hải Phòng 31 Hình 1.3 Bản đồ huyện An Lão Hải Phòng 31 Hình 2.1 Dụng cụ đo lưu lượng đỉnh kế Asthma Check 33 Hình 2.2 Đo lưu lượng đỉnh kế để đánh giá mức độ tắc nghẽn đường thở 33 Hình 2.3 Sử dụng thuốc trong Test hồi phục phế quản 34 Sơ đồ 2.1 Mô hình nghiên cứu can thiệp có nhóm chứng 44 Hình 3.1 Các mùa trong năm với xuất hiện cơn hen 59 Hình 3.2 Thời gian xuất hiện cơn hen trong ngày 59 Hình 3.3 Tổng điểm trung bình ACT theo 12 tháng can thiệp của 200 BN 79 Hình 3.4 Hồi quy tuyến tính điểm ACT của BN trong 12 tháng can thiệp 79 Hình 3.5 Các kênh thông tin bệnh nhân muốn tiếp nhận thông tin về bệnh 80 Hình 3.6 Tuổi trung bình và số năm công tác của CBYT 81 Hình 3.7 Sự hài lòng và mong muốn được đào tạo của CBYT về bệnh hen 89 Hình 3.8 Cán bộ y tế mong muốn được cung cấp qua kênh thông tin 89