Luận án Ghi nhận một số vấn đề liên quan đến thuốc thông qua thử nghiệm hoạt động điều soát

Nội dung tài liệu: Luận án Ghi nhận một số vấn đề liên quan đến thuốc thông qua thử nghiệm hoạt động điều soát

1. BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI PHAN THỊ HẰNG MÃ SINH VIÊN : 1101169 GHI NHẬN MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN THUỐC THÔNG QUA THỬ NGHIỆM HOẠT ĐỘNG ĐIỀU SOÁT (MEDICATION RECONCILIATION) KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP DƯỢC SĨ HÀ NỘI, NĂM 2016
2. BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI PHAN THỊ HẰNG Mã sinh viên : 1101169 GHI NHẬN MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN THUỐC THÔNG QUA THỬ NGHIỆM HOẠT ĐỘNG ĐIỀU SOÁT (MEDICATION RECONCILIATION) Người hướng dẫn 1. TS. Hoàng Thị Minh Hiền 2. ThS. Trịnh Trung Hiếu Nơi thực hiện 1. Bệnh viện Hữu Nghị 2. Bộ môn Dược lâm sàng HÀ NỘI, NĂM 2016
3. LỜI CẢM ƠN Đầu tiên, với sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin được gửi lời cảm ơn đến TS. Hoàng Thị Minh Hiền trưởng khoa Dược bệnh viện Hữu Nghị và ThS. Trịnh Trung Hiếu giảng viên bộ môn Dược lâm sàng là những người thầy trực tiếp hướng dẫn và chỉ bảo tôi hết sức tận tình trong suốt quá trình tôi thực hiện khóa luận tốt nghiệp của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn ThS. Nguyễn Thị Thảo, giảng viên bộ môn Dược lâm sàng vì sự giúp đỡ hết sức nhiệt tình của cô như một người hướng dẫn trong suốt thời gian tôi thực hiện đề tài. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới DS. Phạm Thị Diệu Huyền, ThS. Nguyễn Thị Thu Hương, dược sĩ bệnh viện Hữu Nghị và DS. Phạm Thu Hà, dược sĩ bệnh viện Nhi Trung ương vì những ý kiến đóng góp hết sức quý báu và sự động viên, giúp đỡ nhiệt tình để tôi có thể hoàn thành khóa luận tốt nghiệp của mình. Tôi xin cảm ơn các thầy cô giáo trong bộ môn Dược lâm sàng, Trường Đại học Dược Hà Nội vì sự dạy dỗ và những góp ý, giải đáp kịp thời của thầy cô đã giúp tôi hoàn thành đề tài này. Tôi xin được gửi lời cảm ơn đến tập thể Khoa Dược, đặc biệt là phòng cấp phát thuốc ngoại trú bệnh viện Hữu Nghị đã nhiệt tình giúp đỡ và góp phần rất lớn cùng tôi thực hiện đề tài. Nhân dịp này tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến các thầy cô giáo trường Đại học Dược Hà Nội vì những kiến thức và kỹ năng mà thầy cô đã dạy trong suốt năm năm đại học đã giúp tôi trưởng thành hơn rất nhiều. Và cuối cùng, một cách sâu sắc nhất, xin cảm ơn gia đình, bố mẹ, bạn bè, đặc biệt là những người bạn cùng phòng và em trai tôi đã luôn ở bên cạnh tôi, động viên tôi trong những thời điểm khó khăn nhất. Hà Nội, ngày 12 tháng 05 năm 2016 Sinh viên Phan Thị Hằng
4. MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................................ 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN ....................................................................................... 3 1.1. Khái niệm, đối tượng, mục đích, lợi ích của hoạt động điều soát thuốc ............. 3 1.1.1. Khái niệm điều soát thuốc (medication reconciliation) ............................. 3 1.1.2. Thời điểm và đối tượng bệnh nhân cần tiến hành điều soát thuốc ............. 4 1.1.3. Mục đích của hoạt động điều soát thuốc .................................................... 4 1.1.4. Lợi ích thu được từ hoạt động điều soát thuốc ........................................... 5 1.2. Quy trình điều soát thuốc ..................................................................................... 7 1.2.1. Các bước tiến hành hoạt động điều soát thuốc ........................................... 7 1.2.2. Điều soát thuốc trên bệnh nhân nội trú ...................................................... 8 1.2.3. Điều soát thuốc trên bệnh nhân ngoại trú................................................. 10 1.3. Vai trò của các thành phần tham gia vào hoạt động điều soát thuốc ................. 11 1.3.1. Vai trò của dược sĩ lâm sàng .................................................................... 11 1.3.2. Vai trò của các nhân viên y tế khác .......................................................... 11 1.3.3. Vai trò của bệnh nhân .............................................................................. 12 1.4. Các rào cản trong hoạt động điều soát thuốc và cách khắc phục ...................... 12 1.5. Một số nghiên cứu trên thế giới về hoạt động điều soát thuốc trên đối tượng bệnh nhân ngoại trú ........................................................................................... 13 1.6. Đặc điểm của bệnh viện Hữu Nghị .................................................................... 18 CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................ 19
5. 2.1. Điều soát giữa chế độ thuốc thực dùng của bệnh nhân và đơn cũ gần nhất của bác sĩ 19 2.1.1. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................. 19 2.1.2. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................... 19 2.1.3. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 19 2.1.4. Chỉ tiêu nghiên cứu .................................................................................. 19 2.2. Điều soát giữa đơn thuốc mới và đơn thuốc cũ gần nhất .................................. 20 2.2.1. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................. 20 2.2.2. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................... 20 2.2.3. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 20 2.2.4. Chỉ tiêu nghiên cứu .................................................................................. 20 2.3. Các nguồn thông tin được sử dụng trong nghiên cứu ........................................ 20 2.3.1. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................. 20 2.3.2. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................... 20 2.3.3. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 21 2.3.4. Chỉ tiêu nghiên cứu .................................................................................. 21 2.4. Quy trình tiến hành nghiên cứu ......................................................................... 21 2.4.1. Sơ đồ quy trình nghiên cứu ...................................................................... 21 2.4.2. Mô tả quy trình nghiên cứu ...................................................................... 22 2.5. Phương pháp xử lí số liệu .................................................................................. 25 CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................. 26 3.1. Đặc điểm nhân khẩu học của các bệnh nhân tham gia nghiên cứu ................... 26 3.2. Sự khác biệt giữa tiền sử dùng thuốc của bệnh nhân và đơn cũ gần nhất ......... 27
6. 3.2.1. Số lượng sự khác biệt trên một bệnh nhân và số lượt bệnh nhân theo từng loại khác biệt .................................................................................................. 27 3.2.2. Số lượng sự khác biệt theo phân loại và theo nhóm thuốc ...................... 28 3.3.3. Lí do của những sự khác biệt ...................................................................... 30 3.3. Điều soát giữa đơn cũ và đơn mới ..................................................................... 32 3.3.1. Số lượng sự khác biệt trên một bệnh nhân và số lượng sự khác biệt theo phân loại ......................................................................................................... 32 3.3.2. Sự khác biệt có thể giải thích ................................................................... 33 3.3.3. Sự khác biệt chưa giải thích được ........................................................... 36 3.4. Các nguồn thông tin sử dụng trong nghiên cứu. ................................................ 37 3.4.1. Phỏng vấn bệnh nhân ............................................................................... 38 3.4.2. Bệnh án điện tử ngoại trú ......................................................................... 38 3.4.3. Sổ khám bệnh ngoại trú ............................................................................ 39 3.4.4. Đơn cũ ...................................................................................................... 39 CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN ........................................................................................ 40 4.1. Bàn luận về kết quả nghiên cứu ......................................................................... 40 4.1.1. Điều soát giữa tiền sử dùng thuốc của bệnh nhân và đơn cũ gần nhất của bác sĩ............................................................................................................... 40 4.1.2. Điều soát giữa đơn cũ và đơn mới. .......................................................... 44 4.1.3. Các nguồn thông tin phục vụ cho hoạt động điều soát. ........................... 45 4.2. Ưu và nhược điểm của nghiên cứu .................................................................... 47 4.2.1. Ưu điểm của nghiên cứu .......................................................................... 47 4.2.2. Hạn chế của nghiên cứu ........................................................................... 48 TÀI LIỆU THAM KHẢO
7. Tiếng Việt PHỤ LỤC
8. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ASHP Hiệp hội dược sĩ Mỹ (American Society of Health System Pharmacist) BHYT Bảo hiểm y tế BPMH Tiền sử dùng thuốc có thể khai thác được một cách đầy đủ nhất (Best Possible Medication History) ĐTĐ 2 Đái tháo đường typ 2 IHI Viện chăm sóc và cải thiện sức khỏe (The Institute for Healthcare Improvement) IOM Viện Y học Mỹ (The Institute of Medicine) NC Nghiên cứu NICE Trung tâm quốc gia về chăm sóc sức khỏe (National Institute for Health and Care Excellence ) RLLPM Rối loạn lipid máu SKB Sự khác biệt TBBS Thông báo bác sĩ TCLC Tiêu chuẩn lựa chọn TCLT Tiêu chuẩn loại trừ THA Tăng huyết áp WHO Tổ chức Y tế Thế giới (World Health Organization)
9. DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Một số nghiên cứu trên thế giới về hoạt động điều soát thuốc trên đối tượng bệnh nhân ngoại trú ........................................................................................ 14 Bảng 3.1. Đặc điểm nhân khẩu học của các bệnh nhân tham gia nghiên cứu .......... 26 Bảng 3.2. Số lượng sự khác biệt trên một bệnh nhân ............................................... 27 Bảng 3.3. Số lượng bệnh nhân theo từng loại khác biệt ........................................... 28 Bảng 3.4. Số lượng sự khác biệt theo phân loại ........................................................ 29 Bảng 3.5. Số lượng sự khác biệt theo nhóm thuốc ................................................... 29 Bảng 3.6. Các lí do bệnh nhân sử dụng khác với chỉ định trong đơn của bác sĩ ...... 30 Bảng 3.7. Số lượng sự khác biệt trên một bệnh nhân ............................................... 32 Bảng 3.8. Sự khác biệt giữa đơn cũ và đơn mới ....................................................... 33 Bảng 3.9. Sự khác biệt có thể giải thích .................................................................... 33 Bảng 3.10. Lí do cho những sự khác biệt có thể giải thích ....................................... 34 Bảng 3.11. Các thuốc có liên quan đến sự khác biệt có thể giải thích ...................... 35 Bảng 3.12. Sự khác biệt chưa thể giải thích .............................................................. 37 Bảng 3.13. Các nguồn thông tin sử dụng trong nghiên cứu ...................................... 37 Bảng 3.14. Số lượng bệnh nhân có thông tin về một số thông số hóa sinh máu ...... 38
10. 1 ĐẶT VẤN ĐỀ An toàn trong sử dụng thuốc là một trong những nội dung đang được sự quan tâm lớn của các hệ thống chăm sóc sức khỏe trên toàn thế giới. Viện Y học Mỹ (The Institute of Medicine – IOM) đã đưa ra một báo cáo rằng mỗi năm trên thế giới có khoảng 1,5 triệu biến cố gây hại có thể phòng tránh được xảy ra. Trong đó một lượng lớn các sai sót có ý nghĩa xảy ra trong quá trình bệnh nhân chuyển đổi việc điều trị như bệnh nhân vào viện, chuyển viện, chuyển khoa phòng điều trị, bệnh nhân ra viện, thay đổi nơi điều trị hoặc bác sĩ điều trị [31]. Hoạt động điều soát thuốc (medication reconciliation) có thể làm giảm đáng kể các sai sót do thuốc. Đây là quá trình thu thập, xác nhận thông tin về những thuốc mà bệnh nhân đang sử dụng và so sánh nó với chỉ định của bác sĩ khi bệnh nhân đến khám, nhập viện, chuyển viện hay xuất viện. Từ đó tìm ra những sự khác biệt (discrepancy), đưa ra lý do của những sự khác biệt này đồng thời giải quyết những sự khác biệt chưa hợp lý nhằm mục đích đảm bảo và duy trì tính liên tục trong việc chăm sóc bệnh nhân [8]. Trên thế giới hoạt động điều soát thuốc đã được tiến hành ở nhiều nước. Một số nước còn coi đây là vấn đề thuộc chính sách thuốc quốc gia như Anh, Mỹ, Australia, Canada. Đối với nhân viên y tế ở các quốc gia này, điều soát thuốc là một phần trách nhiệm và công việc của họ, là một hoạt động thường xuyên, liên tục và có ý nghĩa nhằm mục đích đảm bảo an toàn trong chăm sóc bệnh nhân bất cứ khi nào bệnh nhân có sự chuyển đổi trong việc điều trị. Tại Việt Nam hiện nay hoạt động điều soát thuốc còn là một khái niệm khá mới mẻ và chưa được bệnh viện nào triển khai. Tuy nhiên, ở một số bệnh viện như bệnh viện Hữu Nghị, khi mà vấn đề an toàn trong sử dụng thuốc trên bệnh nhân đang được bệnh viện đặc biệt quan tâm và với những lợi ích mà hoạt động điều soát thuốc mang lại thì việc triển khai hoạt động này là rất có ý nghĩa. Tại bệnh viện Hữu Nghị, đối tượng bệnh nhân chủ yếu là cán bộ nhà nước đã nghỉ hưu, do đó mô hình bệnh tật chủ yếu là các bệnh mạn tính như tăng huyết áp (THA), đái tháo đường (ĐTĐ), rối loạn lipid máu (RLLPM). Đặc biệt trong những